Achter de schermen van penitentiair landbouwcentrum: “Ruiselede heeft ons leven veranderd”

Ons land telt op vandaag om en bij de 10.500 gevangenen en 99 procent daarvan komt ooit opnieuw vrij. ‘Ooit Vrij’ op VIER geeft ons een unieke blik achter de schermen van onze strafinstellingen en focust ook op het penitentiair landbouwcentrum van Ruiselede. Daar worden gedetineerden voorbereid op hun herintegratie in de samenleving en zijn sport en arbeid dé sleutelwoorden. “Ik wil tonen dat het ook ánders kan”, zegt directrice Petra Colpaert.

België telt vier open strafinstellingen: twee in Wallonië en evenveel in Vlaanderen. Denk nu niet dat de gedetineerden er zomaar binnen en buiten kunnen lopen, maar ze worden er wel in relatieve vrijheid klaargestoomd voor het leven aan de andere kant van de gevangenismuren.

In Ruiselede is plaats voor maximaal zestig gedetineerden en die verblijven er gemiddeld één tot twee jaar. De selectie gebeurt uiterst zorgvuldig, duidt directeur Petra Colpaert (46). Zij startte er 24 jaar geleden als sociaal assistent is er ondertussen tien jaar directeur. “Wie naar Ruiselede wil ‘verhuizen’, moet vanuit een gesloten instelling een motivatiebrief sturen en ondergaat een grondige screening. We laten niets aan het toeval over.”

Wie toegelaten wordt, werkt elke dag mee op de boerderij en krijgt heel wat verantwoordelijkheid op zijn schouders. Niet te onderschatten, zegt Petra, maar zij ziet er elke dag ‘haar’ gevangenen evolueren. “Toen ik bijna een kwarteeuw geleden hier van start ging, kon mijn moeder niet begrijpen dat ik in een gevangenis wilde werken”, glimlacht ze. “Ze stuurde me zelfs regelmatig vacatures voor andere jobs. Maar hier heb ik mijn roeping gevonden. Meer nog: het is onze maatschappelijke taak om onze gedetineerden te helpen, al weet je natuurlijk wel dat ze hier voor een reden zitten. Ze hebben stuk voor stuk criminele feiten op hun kerfstok, maar je moet je de vraag stellen hóe je daarmee omgaat. Je kan hen gewoon opsluiten en spreekwoordelijk op water en brood zetten, maar wie wordt daar beter van? Niemand, denk ik. Een gevangenis hoeft niet per definitie uit tralies en hoge muren te bestaan. Ik heb even getwijfeld om deel te nemen aan Ooit Vrij, maar ik wil tonen dat het ook ánders kan.”

Discipline en regelmaat

‘Anders’, dat omhelst in eerste instantie een strak regime. Elke ochtend moet iedereen om 7.15 uur uit de veren, een half uur later is er een gezamenlijk ontbijt en om 8.30 gaan alle gedetineerden aan de slag. “Arbeid is een van onze belangrijkste pijlers. Zo bouw je discipline en regelmaat in, maar ook het mentale aspect is erg belangrijk. Gesprekstherapie, inzetten op sociale vaardigheden…”

Tijdens het traject van B.Leave vallen de maskers af. Wie niet met volle overtuiging start, haalt de eindmeet niet – Petra Colpaert, directeur PLC Ruiselede

In het penitentiair landbouwcentrum werd ook B.Leave boven de doopvont gehouden, een project om ex-drugsverslaafden opnieuw helemaal op de rails te zetten. “Elk jaar kan een groep gedetineerden een acht maanden durend traject starten. Gaandeweg wordt er wederzijds vertrouwen opgebouwd en we zetten ook telkens een concreet doel voorop: op het einde van de rit loopt iedereen op onze terreinen een halve marathon. Daarvoor gaan ze, samen met een sportleraar, aan hun conditie werken, wordt hun voedingspatroon bekeken en werken ze op termijn twee keer per week een looptraining van tien kilometer af. Dankzij B.Leave zie je hen letterlijk en figuurlijk veranderen. Enige voorwaarde: acht maanden lang alles geven. Onderweg vallen ook de maskers af. Wie niet met volle overtuiging start, haalt de eindmeet niet. Dit jaar namen achttien gedetineerden deel en een vierde van hen moest afhaken.”

B.Leave is zowat de exponent van de aanpak in Ruiselede, waar de kans op herval veel lager ligt dan in een reguliere strafinstelling. “Studies wijzen uit dat verslaafde gedetineerden uit een traditionele gevangenis 79 procent kans hebben om er terug te keren, bij ons is dat 49 procent. Door hen de kans te geven om aan zichzelf te werken en zo een nieuwe toekomst op te bouwen, geef je hen ook buiten de gevangenismuren zicht op perspectief. Een aanpak die duidelijk werkt. Op die manier maken we van tax-takers opnieuw tax-payers. En dat biedt iedereen in onze maatschappij voordelen.”

Vriendschappen

Dat bewijzen ook de verhalen van Christophe (35) en Ismaël (30). Ondertussen hebben ze allebei de gevangenis al verlaten, maar in de reeks zie je hoe ze met succes het B.Leave-project hebben doorlopen en aan een nieuw leven werken.

Hier heb ik vriendschappen voor het leven opgebouwd en leerde ik opnieuw mensen vertrouwen geven. Ruiselede heeft mijn leven veranderd – ex-gedetineerde Christophe

Christophe woont, onder elektronisch toezicht, bij zijn vriendin in Ninove en is als tuinaanlegger aan de slag. Iets wat hij zich enkele jaren geleden amper kon voorstellen. “Ik werd veroordeeld voor drugsgerelateerde feiten. Voor mij is het eenvoudig: Ruiselede heeft alles veranderd. Ik ben nu twee jaar clean en daar heeft B.Leave een grote rol in gespeeld, net als het regime dat hier heerst. De beambten zijn vriendelijk, meelevend en geven je verantwoordelijkheid. Daar tegenover staat wel dat privacy amper bestaat. Hier slaap je in open cellen of chambrettes en dat vergt wel wat aanpassing. Aanvankelijk had ik het moeilijk, maar ik heb doorgebeten. Meer nog: ik heb hier vriendschappen voor het leven opgebouwd. Ik leerde ook opnieuw mensen vertrouwen te geven. Daar heb ik het lang moeilijk mee gehad, maar kon ik daar aan werken. Zonder mijn periode op deze boerderij zag mijn leven er nu wellicht compleet anders – en slechter – uit.”

Iets wat ook Ismaël beaamt. Hij mocht afgelopen dinsdag de Ruiseleedse instelling verlaten. “Sinds juni 2018 zit ik in hechtenis”, vertelt hij. “Omwille van slagen en verwondingen en ik dealde ook verdovende middelen. Ik heb er nog geen moment spijt van dat ik na een verblijf op de drugsvrije afdeling te Brugge naar Ruiselede ben verhuisd. Hier heb ik mijn leven weer een duidelijke richting kunnen gegeven. B.Leave was een zegen voor mij. Ik werkte naar die halve marathon toe en was apetrots om mijn familie te vertellen dat ik het hele traject succesvol had afgerond. Eindelijk betekende ik iets.”

Toen Ismäel de gevangenispoort achter zich dicht trok, had hij ook al een job op zak. “Hier maakte ik paletten voor een bedrijf uit regio Oudenaarde en zij hebben me in dienst genomen”, klinkt het fier. “Ik krijg dus een stevige duw in de rug. Niet alleen heb ik een bijzonder slechte periode in mijn leven kunnen afsluiten, mijn tijd hier heeft me ook weer zin in het leven gegeven. Al blijf ik op mijn hoede voor valkuilen. Er kunnen altijd weer moeilijke momenten opduiken. Mijn zoontje wordt straks zeven jaar. Dat ventje is mijn alles en voor hem werk ik me nu uit de naad. Maar als ik hem ooit zou verliezen…”