Wordt het Trump of Biden? Björn Soenens: “Volgens de logica wint Biden. Al kan hier álles”

Wanneer we woensdagochtend wakker worden, weten we wie zich de komende vier jaar president van de Verenigde Staten mag noemen. VRT-correspondent en West-Vlaming Björn Soenens durft zich niet aan een voorspelling wagen. “Het kan nog alle kanten uit”, zegt hij.

Al bijna vier jaar is de uitgeweken Ingelmunsternaar Björn Soenens (52) onze vertrouwde stem in de Verenigde Staten. De race richting Witte Huis tussen huidig republikeins president Donald Trump en zijn democratische uitdager Joe Biden volgt de VRT-correspondent vanop de eerste rij. En die doet soms ook Björns mond openvallen.

Hoe bizar is deze verkiezingsstrijd?

“In Amerika is elke verkiezing een circus, maar corona heeft alles op zijn kop gezet. Normaal val je over de events en rally’s, nu moest er op een compleet andere manier campagne gevoerd worden. Trump sprak zijn kiezers vooral vanop luchthavenloodsen toe en stemmen worden via mailings, televisieboodschappen en het internet geronseld. Alleen: nu ligt de mening van heel veel mensen al vast. Er zijn al ruim zestig miljoen stemmen vooraf uitgebracht, een absoluut record. Zo héél veel zwevende kiezers heb je niet. Logisch ook, want er staan twee volledig verschillende werelden tegenover elkaar. Biden die de wetenschap en de feiten volgt, Trump die de coronacrisis zoveel mogelijk minimaliseert, met volgelingen die alles van hem geloven.”

Zijn uitspraken over Covid-19 tarten stilaan elke verbeelding…

“Trump kan me niet meer verrassen. Bij die man verwondert niets nog. Hij ondermijnt alle gezaghebbende instanties in zijn land: gezondheidsexperts, het gerecht, de pers, de politiek… Hij probeert boven alles en iedereen uit te stijgen. Maar tegelijk biedt hij ook geen antwoorden op concrete problemen. KMO’s gaan failliet, er is geen noodplan en de coronacrisis doet de Amerikaanse economie meer dan ooit sputteren. Nog een voorbeeld: hij zegt al vier jaar dat hij Obamacare (de ziekteverzekering in de VS, red.) wil afschaffen en door een beter plan zal vervangen. Maar dat ís er nog altijd niet. Tekenend voor zijn beleid. In normale tijden wordt een president beoordeeld op hoe hij een crisistijd heeft aangepakt. Trump heeft in dit geval zijn bevolking min of meer in de steek gelaten.”

De man werd zelf door het coronavirus getroffen. Zal dat straks in zijn voordeel spelen?

“Dat betwijfel ik. Het hele verhaal had het tij volledig kunnen doen keren, áls hij nadien ook zelf het geweer van schouder had veranderd. Maar dat heeft hij niet gedaan. Hij blijft beweren dat het ergste voorbij is en dat het virus bijna verdwenen is. Terwijl de cijfers in de States nog nooit zo slecht zijn geweest – ruim 230.000 doden – en Covid-19 letterlijk om elke hoek loert. Het land maakt de grootste crisis in decennia mee, maar de president kijkt de andere kant op.”

In de polls blijft Joe Biden op een ruime voorsprong staan. Vier jaar geleden voorspelden alle kenners ook dat Hillary Clinton president zou worden. Hoe groot is de kans dat Trump zich mag opmaken voor ‘four more years’?

“Het lijkt me momenteel niet waarschijnlijk dat hij opnieuw als winnaar uit de bus komt, al blijft de kans bestaande. Er kan tot op de laatste dag een verrassing opduiken die de kaarten compleet door elkaar schudt. Maar dat we een erg vuile en bitse strijd gezien hebben, is een feit. Nu is de kiezer uitgesproken pro of contra Trump. Er lijkt geen middenweg. Vier jaar geleden durfde de Amerikaan vaak niet zeggen op wie hij zou stemmen, dat heb je nu niet. Trump heeft nog altijd een trouwe aanhang, maar die groeit niet meer aan. Dat was in 2016 volledig anders. Toen was hij de nieuwe man op het toneel, de rebel met mooie beloften. Nu is hij zelf al vier jaar president en kan de kiezer oordelen over zijn daden.”

Dus Biden zegeviert met vlag en wimpel?

“Als je het verhaal logisch bekijkt, zou dat de verwachting kunnen zijn. Met de coronacrisis die voor een grote afstraffing zou kunnen zorgen. Zelfs Texas, traditioneel dé republikeinse staat bij uitstek, lijkt misschien blauw te kleuren. Als Trump enkel Texas verliest, en al de rest uit 2016 behoudt, dan verliest hij het Witte Huis. Maar nogmaals: in Amerika is alles mogelijk. Het wordt een dubbeltje op zijn kant. Sinds 2016 is hier een peilingentrauma.”

Stél dat Trump weigert de nederlaag toe te geven, dan weet ik niet wat er op Amerika afkomt. Op zijn rally’s zie je georganiseerde groepen en milities die klaarstaan om hun president te verdedigen

Wat als Trump verliest, maar zijn nederlaag weigert toe te geven?

“Dan staan we voor een compleet nieuw gegeven, al vermoed ik dat het nooit zo ver zal komen. Maar stél dat hij weigert de nederlaag toe te geven, dan weet ik niet wat er op Amerika afkomt. Op Trumps rally’s zie je georganiseerde groepen en milities die klaarstaan om hun president te verdedigen. Als de nederlaag duidelijk is, kán hij niet anders dan de fakkel doorgeven. En anders zal Trump manu militari uit het Witte Huis verwijderd moeten worden. Dat zou ongezien zijn.”

Trump staat al vier jaar synoniem met een harde vorm van politiek. Polariseren is zijn handelsmerk en zijn manier van werken is ondertussen ook naar Europa overgewaaid.

“Tot in Vlaanderen toe, merk ik. Ergens is dat ook niet verwonderlijk. We leven in een zeer onrustige wereld met weinig toekomstperspectief. De coronacrisis zet alle zekerheden op losse schroeven: dan wordt er veel sneller hardere taal gesproken en regeert de somberheid. Maar Trump heeft die wind wel kracht bijgezet. Zich afzetten tegen de politieke elite, extreme standpunten innemen en onweerlegbare feiten als leugens wegzetten. De term fake news hebben we aan hem te danken. In tijden van crisis gaan mensen ook sneller op zoek naar sterke figuren met klare taal. Volksmenners. Mensen zoals de Hongaarse president Orban… In deze rauwe wereld gedijen zij perfect. En Trump is het gevolg, niet de oorzaak van deze evolutie.”

Dan biedt Joe Biden toch een totaal ander wereldbeeld.

“Klopt. Biden straalt rust en fatsoen uit en wil op een deftige manier herstructureren. Zonder dat van de daken te toeteren. Tegelijk is een gewone terugkeer naar vroeger niet wenselijk of mogelijk.”

Het is wel opvallend dat twee mannen van 74 en 77 jaar oud mogen uitmaken wie straks de nieuwe ‘leader of the free world’ wordt…

“Eerst en vooral: die leidersrol van de Verenigde Staten is de voorbije jaren flink verpieterd. Het land is opnieuw meer in zichzelf gekeerd en vele anderen hebben dat voorbeeld gevolgd. Op dat vlak staan we op een mondiaal kruispunt. Nog eens vier jaar Trump betekent een voortzetting van het isolationisme. Maar die houding lokt ook meer conflicten en mogelijk oorlogen uit… Elk voor zichzelf. Internationale samenwerking verkruimelt.”

Als mens maak ik me grote zorgen over wat we nu doormaken, als reporter is dit spannend en opwindend. Alsof ik op de rand van een vulkaan sta die op elk moment kan uitbarsten

Blijft wel het feit dat de nieuwe president in Europa al lang met pensioen zou zijn.

“Daar wordt hier mee anders omgegaan. Veel mensen blijven tot op vergevorderde leeftijd aan de slag. Nancy Pelosi, voorzitster van het Huis van Afgevaardigden, is 80. Senator Diane Feinstein is zelfs 87 en CNN-prestator Wolf Blitzer is er 72. Met pensioen gaan is hier minder evident. Los daarvan is het niet zo dat er geen nieuwe politieke generatie klaarstaat. Alleen hebben de Democraten Joe Biden naar voor geschoven omdat hij veel ervaring in de weegschaal kan leggen en zo tegengewicht kan bieden. Ze waren ook bang om een jonge progressieve ket in de arena te sturen. Maar stellen dat de Amerikaanse president per definitie een oude man is, klopt niet. Barack Obama was 47 toen hij de eed aflegde. Bill Clinton 46 en John Kennedy amper 43.”

Hoe jammer vind je het dat je zelf niet kan stemmen?

(glimlacht) “Als journalist moet je je focussen op de emoties en gedachten van anderen en je in hun schoenen verplaatsen. Uiteraard heb ik een mening, maar die is onbelangrijk bij het uitoefenen van mijn job. Ik ben uitermate blij met mijn functie als chroniqeur. Een bevoorrechte positie, trouwens. Als mens maak ik me wel grote zorgen over wat we nu doormaken, als reporter is dit spannend en opwindend. Alsof ik op de rand van een vulkaan sta die op elk moment kan uitbarsten.”

En wat na de verkiezingen? Neem je dan eindelijk wat vakantie?

“Daar vrees ik voor. Trump blijft, ook als hij verliest, nog tot en met 20 januari aan zet en het coronavirus zal nog even voortwoeden in een lange, donkere winter. Het is ondertussen al een jaar geleden dat ik mijn kinderen en moeder nog in levende lijve heb gezien. Naar dat weerzien snak ik wel ontzettend. 2020 is hoogst bijzonder jaar geweest, waarin mijn leven en dat van vele anderen op de grondvesten davert. Een onvergetelijk jaar.”