Wat als… de kust overstroomt? “Eén zwakke schakel en je hebt het zitten”

Hannes Hosten

De gouverneur vroeg 18 kust- en hinterlandgemeenten om een bijzonder nood- en interventieplan op te stellen om mensen te kunnen evacueren bij een 1.000-jarige storm. 13 van de 18 maakten hun huiswerk al. En dat is nodig, want onze kustverdediging heeft nog zwakke schakels. “Wordt de duinengordel tussen Blankenberge en Wenduine doorbroken, kan de zee in een half uur Brugge bereiken”, zegt burgemeester Ivan De Clerck van Blankenberge.

“Het agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK) is volop bezig om ons te beschermen via het Masterplan Kustveiligheid”, vertelt gouverneur Carl Decaluwé. “Maar een 1.000-jarige storm – een waterstand van 7 meter TAW -(nul is het normale waterpeil, in principe het gemiddelde zeeniveau bij laag water, red.) kan altijd voorkomen. Het kan over 1.000 jaar zijn, maar het kan ook morgen zijn. We moeten ook rekening houden met de versnelde stijging van de zeespiegel. Daarom heb ik aan 18 West-Vlaamse gemeenten gevraagd om een gemeentelijk rampenplan voor overstromingen uit zee klaar te maken.”

De 18 gemeenten zijn de tien kustgemeenten, Veurne, Diksmuide, Koekelare, Gistel, Oudenburg, Jabbeke, Zuienkerke en Damme. “In hun plan moeten ze, aan de hand van de risicokaarten, oplijsten hoeveel woningen kunnen overstromen en over hoeveel inwoners het gaat. Verder moet er in staan hoe de bevolking geïnformeerd zal worden en hoe de evacuatie zal verlopen.”

“Onze duinengordel is goed versterkt”, zegt de Bredense noodplanningscoördinator Philippe Peeters. “Ons probleem is de haven van Oostende.”© (Foto PM)

“Oostende en Zuienkerke zijn aan het afronden, Veurne en Gistel werken het plan dit jaar af. We zijn hier al een hele tijd mee bezig”, aldus de gouverneur. “Alleen Oudenburg liet nog niets van zich horen. De plannen worden permanent geëvalueerd, want de grootschalige werken in het kader van de kustverdediging maken dat de situatie telkens verandert.”

Burgemeester Johan Vande Lanotte van Oostende:
Burgemeester Johan Vande Lanotte van Oostende: “Als je op tijd begint met de evacuatie is het in twee dagen opgelost.”© (Foto PM)

“Er zijn nog altijd zwakke schakels in de kustverdediging. Je kan de hele kust zwaar beschermen, maar als één punt niet beschermd is, heb je het zitten. Met de Sinterklaasstorm van 2013 ontsnapte Bredene op het nippertje aan een grote overstroming. Met 13.000 zandzakjes konden we het water tegenhouden.”

Burgemeester Ignace Dereeper van Oudenburg zegt dat zijn diensten volop bezig zijn met het opstellen van het plan, maar dat een en ander samen gebeurt binnen de politiezone Kouter. “We hebben al meerdere vergaderingen achter de rug en ik was daar enkele keren zelf bij aanwezig. Mogelijk is er een misverstand door een recente mail van de gouverneur die niet beantwoord werd.”

“Groot alarm”

“Vanaf een waterpeil van 6,5 meter TAW slaan wij groot alarm”, weet burgemeester Ivan De Clerck van Blankenberge. “Dan beginnen we te evacueren, zodat we zeker op tijd zijn. We hebben maar één route: de gewestweg Blankenberge-Brugge. De landbouwwegen bevinden zich voor een groot stuk onder de zeespiegel. De inwoners zullen dus massaal door die trechter moeten. Zelf blijf ik op mijn bureau, dat hoger ligt dan 7 meter boven de zeespiegel. Een kapitein verlaat zijn schip niet.”

“In het kader van het Masterplan Kustveiligheid wordt nu een stormmuur gebouwd rond onze haven. Daarmee is dat punt gevrijwaard tot boven de 7 meter TAW. Maar onze zwakke schakel is de duinengordel tussen Blankenberge en Wenduine. Wordt die doorbroken, kan de zee in het slechtste geval in een half uur Brugge bereiken. Je moet weten dat grote delen van de Uitkerkse Polder onder de zeespiegel liggen.”

“De komende jaren wordt die duinengordel verbreed en versterkt”, aldus burgemeester De Clerck. “Dat zal de situatie verbeteren. Maar mocht Blankenberge nu overstromen, zal het niet vanuit zee zijn. De zeedijk is vrij werend en de haven wordt nu versterkt. Het water zou van de zijkant komen, via de duinen tussen Blankenberge en Wenduine en het Blankenbergs Vaartje. Het centrum zal pas als laatste onder lopen.”

“Mocht het zover komen, zal er geen elektriciteit zijn en vallen heel wat communicatiemogelijkheden uit. Wij kunnen mensen opvangen bij lichte overstromingen, maar mocht alles onder water staan, zullen we onze mensen in Brugge moeten onderbrengen. Wij zullen ook maatregelen moeten voorzien om plunderingen te voorkomen. Maar ik hoop het nooit te moeten meemaken.”

Oostendse haven

Het is niet alleen in Blankenberge dat het gevaar niet recht uit zee, maar via het binnenland komt. “Onze duinengordel is goed versterkt”, zegt ook de Bredense noodplanningscoördinator Philippe Peeters. “Ons probleem is de haven van Oostende. Het water kan overslaan aan het Maartensas of de oude sluizen van de Spuikom of die punten kunnen doorbreken. Als er een waterstand van 7 meter TAW zou worden voorspeld, gaan wij over tot een preventieve evacuatie van het hele grondgebied. Dat zou wel in schijven gebeuren, prioritaire zones eerst.”

Wat als... de kust overstroomt?
© Getty Images/iStockphoto

“Wij verwachten 48 tot 24 uur vooraf verwittigd te worden en zullen dan eerst de mensen oproepen om zelf hun woningen te verlaten. Bredene telt vier deelzones – Sas, Groenendijk, Duinen en Dorp – met elk twee verzamelpunten voor minder mobiele mensen. Daar zouden ze verzamelen om naar crisiscentra te worden overgebracht. Mocht zich dat voordoen, neemt de provincie de coördinatie over. De opvang zou wellicht gebeuren in provinciale crisiscentra in het Brugse. De enorme verkeersstroom, als het over de hele kust gaat, zou de federale politie regelen.”

“Het is niet zo dat wij bij 7 meter TAW sowieso een overstroming hebben”, preciseert Philippe. “Dat gebeurt enkel als ook het Maartensas of de sluizen van de Spuikom het zouden begeven. Gebeurt dat niet, zal er ook wel wateroverlast zijn, maar niet van die omvang. Persoonlijk denk ik dat een evacuatie niet evident is. Dat merkten we met de Sinterklaasstorm. De meeste mensen lieten hun kinderen elders slapen of brachten de huisdieren in veiligheid, maar slechts een minderheid verliet zelf het huis. Dat wordt de grote uitdaging: je zal echt moeten aandringen.”

Stormvloedkering

“Bij een waterpeil van 6,50 meter zouden wij niet zo veel problemen hebben, maar vanaf 7 meter is een provinciale opschaling nodig”, vertelt noodplanningsambtenaar Barbara Wyseure van Nieuwpoort. “Dan zou bijna heel Nieuwpoort onder water staan, behalve Nieuwpoort-Bad. Bij ons zou het water binnenkomen via het sluizencomplex, het Kattesas en de jachthavenwijken. De lijst van te evacueren mensen zouden we trekken op het moment zelf, maar bij een vroegere telling ging het om een 8.000-tal inwoners. Tweedeverblijvers en vakantiegangers zouden we al eerder de raad geven naar huis te gaan.”

1.000-jarige storm kan over 1.000 jaar zijn, maar kan ook morgen zijn

“Ons plaatje zal er totaal anders uitzien eens de stormvloedkering klaar is”, vervolgt Barbara Wyseure. “De werken starten binnenkort en zullen vier jaar duren. Het water zal in de havengeul worden tegengehouden en het overstromingsgevaar voor Nieuwpoort is dan bijna volledig opgelost. Ik vermoed dat we dan niet meer moeten evacueren of hoogstens een te verwaarlozen aantal mensen.”

Middelkerke verwacht bij een 1.000-jarige storm het water uit Nieuwpoort en Oostende. Daar zou bijna het hele grondgebied onder water lopen, maar niet de kuststrook zelf. Die ligt wat hoger. “Normaal zouden wij drie dagen vooraf gewaarschuwd worden”, zegt adjunct-noodplanningsambtenaar Maarten Ureel. “Bedoeling is dat zoveel mogelijk mensen op eigen kracht het grondgebied verlaten. Wie dat niet kan, moet naar een verzamelpunt gaan, meestal een dorpszaal, ook soms de kerk. Wij zouden onze mensen zoveel mogelijk richting Torhout moeten sturen, maar dat kan veranderen, want we zijn nu volop bezig met een update van ons plan.”

“Ikzelf blijf op mijn bureau. Een kapitein verlaat het schip niet”

Ook in Knokke-Heist is noodplanningsambtenaar Deborah Geselle bezig met een update van het overstromingsplan. “We kregen nieuwe overstromingskaarten van MDK, waardoor we de info kunnen verfijnen. Vroeger ging ons plan in werking vanaf 6,5 meter TAW, in het nieuwe plan wordt het 6,25 meter. We gaan uit van een theoretisch falen van de uitwateringsconstructies van Zeebrugge.”

“In ons huidige plan zouden we 4.092 mensen evacueren bij een voorspelde waterstand van 6,5 meter TAW. Dat zijn zowel inwoners als tweedeverblijvers. We rekenen tweeënhalve inwoner per tweede verblijf. Bij 7 meter zou het om 5.291 mensen gaan, bij 7,5 meter om 7.026 mensen en bij 8 meter om 20.895 mensen. Het gaat vooral om Westkapelle, Ramskapelle en alles wat in Heist onder de spoorwegbrug ligt. Voor Het Zwin doen we nu een test met stormbalken, maar vooral om fauna en flora te beschermen. Op de bevolking heeft dat niet meteen impact.”

Impact nieuwe zeedijk

In De Haan zou het centrum grotendeels gevrijwaard worden, Wenduine zou grotendeels onder water lopen bij een 1.000-jarige storm. “Dat wordt wel iets beter als de werken aan de haven van Blankenberge klaar zijn”, weet noodplanningsambtenaar Vera Jonckheere. “De Haan zou het water binnen krijgen via Bredene en Blankenberge. Maar het gemeentehuis ligt op een duin en zou het langst droog blijven. In Wenduine is de impact van de nieuwe zeedijk groot. Het aantal te evacueren inwoners hebben we vroeger eens berekend. Dat was toen zo’n 4.000 mensen in het hinterland, een 300-tal in de zone Harendijke en 3.000 in Wenduine, maar dat is nu veel minder.”

De Panne en Koksijde zitten nog in de beste positie bij een 1.000-jarige storm. De Panne ligt hoger en zou niemand moeten evacueren, voor Koksijde zou het over maximaal 950 mensen gaan. “De ervaring leert dat 80% van hen bij familie en vrienden opvang zou vinden“, weet Hanne Declerck, noodplanningsambtenaar in beide gemeenten. “Mocht de hele kust onder water staan, zouden de opvangcentra zich in het binnenland bevinden. Bij kleinschaliger overstromingen kunnen Koksijde en De Panne mensen uit bijvoorbeeld Nieuwpoort opvangen.”

“Andere stijl”

De Brugse burgemeester Renaat Landuyt wil niet veel kwijt over zijn overstromingsplan. “We zijn dat volop aan het bekijken met onze noodplanningsambtenaar. Zeebrugge is iets veiliger dan veel andere kustgemeenten. Maar veel publiciteit wil ik daar niet rond maken. Dat houden we voor als het nodig zou zijn. Onze stijl verschilt van die van de gouverneur.”

Wateroverlast in Vleteren
Wateroverlast in Vleteren© RVL

Ook burgemeester Johan Vande Lanotte van Oostende maakt niet te veel woorden vuil aan het noodplan. “Op een zomerse dag vertrekken hier 40.000 tot 50.000 mensen op een avond. In twee dagen kunnen we probleemloos evacueren wie moet geëvacueerd worden. Wat is dat nu? Wie het kan, zullen we vragen zelf weg te gaan, de anderen kunnen een noodnummer bellen en moeten we ophalen. Het grote probleem zijn rusthuizen en ziekenhuizen. Maar het is gevaarlijk om met fictieve situaties te werken, daar ben je niets mee. Dat weet ik uit mijn tijd als minister van Binnenlandse Zaken. Als je op tijd begint, is het in twee dagen opgelost. Maar zover zijn we niet.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier