Vierstammige kastanje bij Menenpoort is Boom van het Jaar

De vierstammige kastanje is te zien midden op de foto, de meeste linkse van de bomenrij. (Foto Stad Ieper)
Tom Gheeraert
Tom Gheeraert Medewerker KW

De stemmen zijn geteld en de jury heeft geoordeeld: de Boom van het Jaar staat in Ieper. Nadat de vierstammige kastanje bij de Menenpoort eerder de West-Vlaamse finaleplaats in de wacht sleepte, is hij donderdag nu ook verkozen tot de Belgische Boom van het Jaar.

De wedstrijd Boom van het Jaar gaat op zoek naar de leukste, interessantste en meest opmerkelijke bomen met een verhaal. De stad Ieper deed mee. Na een Facebook-poll kwam de vierstammige kastanjeboom nabij de Menenpoort eruit als favoriete kandidaat om deel te nemen. Met succes, want in september werd de imposante boom al geselecteerd als een van de zes finalisten. Door de stemmen op www.boomvanhetjaar.be kon het grote publiek de winnaar kiezen. Stemmen kon tot 10 oktober. Donderdag 15 oktober werd de winnaar bekendgemaakt: het is de Vierstammige Kastanje uit Ieper geworden.

Deze Belgische winnaar krijgt een prijs ter waarde van maximaal 2.500 euro en zal ons land volgend jaar vertegenwoordigen op Europees niveau voor de ‘European Tree of the Year’. “De Ieperse boom is een overlever van onze meest recente geschiedenis op aarde. Nu schrijft hij zelf geschiedenis als Boom van het Jaar 2020”, zegt juryvoorzitter Jurgen Tack.

1.250 van de 3.000 stemmen

“Ik wist het al een tijdje, sinds 10 oktober, maar moest het nog even geheim houden”, zegt schepen van Mlieu en Landschap Valentijn Despeghel. “Natuurlijk zijn we bijzonder trots. We hebben een geslaagde campagne gevoerd om zo veel mogelijk stemmen te ronselen voor onze boom. Via het In Flanders Fields Museum hebben we bijvoorbeeld ook veel Britten kunnen overtuigen om hun stem uit te brengen. Uiteindelijk werden er in totaal zo’n 3.000 stemmen uitgebracht, waarvan ongeveer 1.250 voor onze vierstammige kastanje. Als prijs krijgen we een bedrag van 2.500 euro. Dat bedrag gaan we integraal gebruiken voor groeiplaatsverbetering van de tamme kastanje, door onder andere extra voedsel aan de bodem toe te voegen en dood hout eruit te halen.”

Louis Fuchs

De Vierstammige Kastanje op de Ieperse Vestingen werd aangeplant in 1858 of 1859. “Vanaf 1858/1859 ondergingen de Ieperse vestingen een enorme gedaanteverandering. Het tot dan toe ontoegankelijke militaire domein werd door de gerenommeerde landschapsarchitect Louis Fuchs omgevormd en aangeplant als een openbaar parkdomein”, zegt Lieven Stubbe van de Ieperse milieudienst. “Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de middeleeuwse stad vanaf oktober 1914 tot september-1918 vernietigd. Het lijkt dan ook logisch dat geen enkele boom in de stad of op de vestingen de vier jaar oorlogsgeweld overleefde. En toch. Een aantal, toen ongeveer 50-jarige, vestingbomen trotseerde het oorlogsgeweld dank zij hun standplaats op de binnenzijde van de stadswallen. Door deze positie beschermde de vestingwal zelf de bomen tegen de onophoudelijke beschietingen. Let wel: alle vestingbomen werden, zonder uitzondering, beschadigd of vernietigd. Maar uit de stronken of stamvoeten wist toch een aantal bomen spontaan te herstellen en opnieuw uit te groeien. Net zoals de stad, die als een Fenix uit haar as opsteeg.”

Lees verder onder de foto.

Lieven Stubbe bij de vierstammige kastanje. (Foto TOGH)
Lieven Stubbe bij de vierstammige kastanje. (Foto TOGH)

Na de Eerste Wereldoorlog werkte de Ieperse boomkweker Hector Casier vanaf 1923 aan het herstel van het vestinggebied en plantte nieuwe bomen en struiken aan. Hij volgde daarbij trouw het ontwerp van Fuchs. “Hoeveel vooroorlogse bomen zich spontaan konden herstellen, weten we niet, wellicht slechts een tiental. Deze ‘overlevers’ kregen het echter opnieuw benauwd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Niet door beschietingen of bombardementen, maar door de hakbijl. Tijdens de oorlogsjaren werden steenkool of stookolie schaars en duur. Vele huishoudens hadden tekort aan brandstof. De Ieperlingen zelf velden ‘s winters vele vestingbomen om brandhout te winnen. Het stadsbestuur liet begaan want iedereen had het koud. Enkel op de oostelijk gelegen vestingwal, tussen de Menenpoort en het (intussen gesloten) zwembad, bleven nogal wat bomen overeind omdat ze groeiden op de helling tegen de huizenrij aan. De woningen die tegen de wal aanleunen, riskeerden immers enorme schade tijdens het vellen.”

Stamomtrek van 9,20 meter

Slechts twee bomen doorstond de beide oorlogsperiodes: de vierstammige tamme kastanje (Castanea sativa) en een driestammige boomhazelaar. Deze unieke ‘overlevers’ van de oorspronkelijke, 19de eeuwse vestingaanplantingen staan op de wallen langs de Kasteelgracht. “De vierstammige kastanje groeit op de helling nabij de Menenpoort. De locatie is op zich al heel bijzonder en imponerend. Deze kastanje maakte oorspronkelijk deel uit van een heuse ‘kastanjedreef’ die hier door Fuchs rond 1860 werd aangeplant. Uit de stronk van de tamme kastanje groeiden na de Eerste Wereldoorlog vier nieuwe stammen op. Honderd jaar later ontwikkelden die zich tot een indrukwekkende, vierstammige reus. De stamomtrek van de stronk bedraagt niet minder dan 9,20 meter, de zijstammen halen tot 315 cm. De hoogte bedraagt ongeveer 20 meter, de kroonbreedte meer dan 30 meter. De term ‘overlever’ past dan ook wonderwel bij deze unieke Ieperse vestingboom. Ze is de enige levende getuige van de beide oorlogsrampen die de stad Ieper en haar vestingen teisterden, maar uiteindelijk niet klein kregen”, besluit Lieven Stubbe. (TOGH)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier