Hoe dreigend is de droogte?

© Davy Coghe
Ilse Naudts

Dat het warm is, dat vinden de meesten niet zo erg. Maar de droogte begint toch veel mensen zorgen te baren. Voor de tweede zomer op rij blijft de regen wekenlang uit. Worden kurkdroge zomers het nieuwe normaal?

Hoe uitzonderlijk is dit?

Extreme droogte… Maar is ze wel zo extreem? “In feite gebruiken wetenschappers de term ‘extreem’ pas als een situatie zich maar één keer om de twintig jaar voordoet”, zegt professor waterbouwkunde Patrick Willems van de KU Leuven. Maar die weerstatistieken lijken de jongste jaren achterhaald. “Alle modellen wijzen in de richting van langere droge periodes.” Ook volgens Dirk Van der Stede van het Vlakwa (Vlaams Kenniscentrum Water) in Kortrijk komen zulke droge periodes de jongste jaren wel meer voor. Weerman David Dehenauw heeft het voorlopig nog niet over een uitzonderlijke situatie. “Twee jaar geleden hebben we dit langer en erger meegemaakt. Nu moeten we zeker nog niet spreken over een uitzonderlijke weersituatie. Het is natuurlijk wel zo dat de neerslagvoorspellingen er niet goed uitzien. Hier en daar zal er misschien een kleine regen- of onweersbui vallen, maar de komende tien à veertien dagen blijft het droog.” Volgens David Dehenauw heeft het zuiden van de provincie de meeste kans op een kleine regen- of onweersbui. “De droogste plek in West-Vlaanderen is het gebied tussen Kortrijk en Roeselare. Daar spreken we momenteel van ‘uiterst droog’. Aan de Oostkust hebben we het over ‘zeer droog’.”

Een echt tekort aan water, zo erg is het nog niet. “In de winter en in het voorjaar is er relatief veel regen gevallen. Het grondwaterniveau is dus niet het probleem“, zegt Dirk Van der Stede van het Vlakwa. “Het is vooral de bovenste grondlaag die momenteel afziet. Voor de landbouw en de natuur is dat geen goed nieuws, maar voor de gezinnen stelt zich niet meteen een probleem.”

Wat met onze bedrijven?

Elk bedrijf gebruikt water, in meer of mindere mate. Tijdens de droogteperiode vorige zomer kwamen West-Vlaamse betoncentrales in moeilijkheden. “In die sector zijn er voorlopig nog geen problemen, maar als de droogte aanhoudt, kan dat snel veranderen“, zegt Frederik Serruys van Unizo West-Vlaanderen. “De meeste bedrijven hebben zich intussen zoveel mogelijk aangepast aan de veranderende weersomstandigheden, ook in de land- en tuinbouwsector.” Na de droogteperiodes van de voorbije jaren hebben meer en meer landbouwers geïnvesteerd in irrigatie. Bij de firma Saelens in Staden, gespecialiseerd in beregenings- en irrigatiesystemen voor de landbouw, staat de telefoon roodgloeiend. “In zulke droge periodes piekt de verkoop“, legt Roland Saelens uit. “Ook herstellingen zijn dringender.”

Dezelfde drukte bij graafwerken Monteyne in Jabbeke. “Met een regenwater- of grondwaterput ben je voorbereid op droge periodes”, zegt zaakvoerder Davy Monteyne. “Wij boren waterputten bij particulieren. Voor particulieren geldt alleen een meldingsplicht bij de Vlaamse Milieumaatschappij. Bedrijven en landbouwers moeten een vergunning aanvragen… en die wordt bijna nooit gegeven. Want als iedereen water oppompt, daalt het grondwaterniveau. Een waterput boren kost een particulier zo’n 1.250 euro, de installatie om water op te pompen nog eens zoveel. De laatste twee weken kunnen we de vraag niet bijhouden. Wie nu een boring wil, zal moeten wachten tot na het bouwverlof.”

Bij speelgoedketen Fun gaat het waterspeelgoed vlot de deur uit. “Zodra de temperatuur boven de 25 graden gaat, zien we een stijging”, legt Inge Suy uit. “De afgelopen weken is de verkoop van waterspeelgoed zelfs verdrievoudigd, duizenden stuks verkochten we.”

Redt de landbouw het wel?

“Voorlopig valt de schade nog mee, maar als deze droogte aanhoudt, wordt het echt problematisch”, zegt Hendrik Vandamme van het Algemeen Boerensyndicaat. “Zelf heb ik mijn landbouwbedrijf in de kleigrond van Oostende. Hier hebben we eind mei nog veel neerslag gehad. Maar de zandgronden in Midden-West-Vlaanderen zien echt af. De harde noordoostenwind in combinatie met de hitte droogt de grond uit. Zelfs de bladeren van de maïs beginnen op te krullen, op die manier beschermen de planten zich tegen uitdroging. Dat de grasgroei stopt, betekent voor de gazoneigenaar gewoon een maaibeurt minder. Voor de landbouwers is dit lastiger. De koeien hebben minder gras op de wei en moeten bijgevoederd worden. Verder zal de grasvoorraad voor de komende wintermaanden dus ook kleiner zijn.”

“Je ziet de bieten en aardappelplanten dag na dag veranderen”, zegt de Knokse landbouwer Bart Lanckriet. “De bladeren gaan van heldergroen naar donkergroen en zelfs bruin. Doordat het voorjaar extreem nat was, zijn de planten niet diep geworteld. En nu is de bovenste laag door de hitte en de wind als beton versteend. Maar voor mijn vrouw Katleen, die kersen teelt, is dit zalig weer. Bomen hebben diepere wortels en kersen houden niet van water.”

Om toch wat extra kilo’s groenten te verkrijgen behelpen veel landbouwers zich met irrigatiesystemen. Dat doet bijvoorbeeld Franky Vanroose (foto) uit Koekelare. “Met dit weer moet ik mijn aardappelen wel irrigeren”, zegt hij. “Het zijn vroege aardappelen, extra water betekent extra kilo’s. Maar je moet ook de rekening maken van wat de irrigatie kost. Per hectare heb ik 600.000 liter nodig. Het water oppompen van de Handzamevaart of het transporteren van het reservoir aan de boerderij tot op het veld kost ook geld.”

Waar is het het gevaarlijkst?

Dinsdag was er een graanbrand in Westrozebeke. “De combinatie van de uitzonderlijke droogte, de vele zon en de noordoostenwind is gevaarlijk”, zegt brandweerluitenant Johan De Clercq. “Die wind is droge wind, in tegenstelling tot zuidwestenwind waar vaker een bui in zit. Alles droogt veel sneller op en vooral voor grachten, bermen en weiden brengt dat risico’s met zich mee. Als daar brand ontstaat, heeft dat vaak te maken met onzorgvuldigheid van de burger. Wij moeten één à twee keer per week uitrukken voor een brand die ontstaan is door een weggegooide sigaret.”

“‘t Zwin is momenteel gevaarlijk aan het worden, net omwille van het feit dat de wind daar alles kurkdroog maakt. Als daar brand uitbreekt, zal diezelfde wind het vuur razendsnel verspreiden. Je moet er naartoe met een tankwagen: niet evident. Burgers die een beginnende brand opmerken, kan ik maar één raad geven: doe gerust zelf eerst een bluspoging, maar bel in ieder geval de brandweer. Wij weten op basis van metingen van bijvoorbeeld de windsnelheid waar we ons moeten opstellen om het vuur te kunnen omsingelen.”

Op de spoeddiensten komen voorlopig niet extreem veel hitte-gerelateerde gevallen binnen. “Het is al erger geweest”, klinkt het in het AZ Sint-Jan Brugge. “Misschien beginnen de campagnes van de overheid eindelijk te werken. Toch zijn sommigen zich nog te weinig bewust van de gevaren van de hitte. Pas als het te laat is, reageren ze en dan komen ze bij ons terecht, verbrand of met een zonneslag.”

“De hitte is zeer gevaarlijk voor ouderen”, zegt de Oostende geriater Jean-Pierre Baeyens. “Belangrijk is om nu veel te drinken, de hitte te vermijden en voorzichtig te zijn met vochtafdrijvende middelen.”

Zijn er maatregelen nodig?

Zwembaden vullen, tuinen besproeien, de auto wassen… De hitte leidt tot veel leidingwaterverbruik en daarom hebben de drinkwatermaatschappijen de waakzaamheidsfase (code geel) ingesteld. Verspil geen water. “De vraag naar leidingwater dreigt het aanbod te overtreffen. Als de vraag nog verder toeneemt, kunnen bevoorradingsproblemen ontstaan”, klinkt het bij De Watergroep.

Volgens het Vlaams Kenniscentrum Water beschikt elke Vlaming over 1.700 kubieke meter drinkbaar water, weinig in vergelijking met het buitenland. In vergelijking met andere Europese landen zijn de grondwatervoorraden heel klein. “Er zijn maatregelen nodig, maar het voordeel is dat de mensen bereid zijn om eraan mee te werken“, zegt Dirk Van der Stede van Vlakwa. “Uit een enquête die we in april uitvoerden bij 4.000 gezinnen blijkt dat 90 % van de burgers bereid is meer regenwater op te vangen, waardoor het vervuild water in de riolen minder verdund zou worden en dus ook makkelijker gezuiverd kan worden. Het is goed dat de bevolking in zulke droge periodes nadenkt over haar waterverbruik. Een gezin betaalt gemiddeld 500 euro voor water. Toch niet weinig? Besparen kan, als we bewuster omspringen met water.”

De provincie heeft de voorbije jaren geïnvesteerd in waterbekkens. “Onlangs is een nieuw bekken in Anzegem goedgekeurd”, aldus gedeputeerde Bart Naeyaert. “We investeren zelf in bekkens en ondersteunen ook private initiatieven van landbouwers. Maar dat vergt tijd.”

“Het Algemeen Boerensyndicaat wil graag nog meer bekkens”, zegt Hendrik Vandamme. “Boeren investeren er zelf ook in, maar extra inspanningen van de provincie zijn welkom.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier