Het strand een vuilnisbak, de zee een vuilnisbelt?

Hannes Hosten

Alle water loopt naar zee, zo luidt het spreekwoord. Maar ook al het afval komt naar de kust. Philippe De Backer, staatssecretaris voor de Noordzee, trekt alvast aan de alarmbel. “Het is vijf voor twaalf. We moeten vermijden dat ons strand een vuilnisbak wordt en onze Noordzee een vuilnisbelt.” Hoe erg is het nu aan onze kust? Wij gingen op onderzoek…

Plastic in de zeeën brengt niet alleen de onderwaterfauna en -flora schade toe, maar komt via de voedselketen ook bij de mens terecht. De Europese Commissie presenteerde deze week een reeks plannen om plastic terug te dringen. De voorstellen gaan nu naar het Europees Parlement en de raad van ministers. Maar ook op federaal, Vlaams en gemeentelijk niveau is de problematiek actueel.

Staatssecretaris Philippe De Backer lanceerde vorig jaar een actieplan tegen marien afval en plastic in de Noordzee. “Zo is er al een deal met de cosmeticasector om microplastics uit cosmetica te verwijderen”, weet de staatssecretaris. “Ook het Fishing for litter project is opgestart en haalde al bijna twee ton plastic uit de zee.”

Philippe De Backer is blij met de Europese plannen. “We moeten vermijden dat ons strand een vuilnisbak wordt en onze Noordzee een vuilnisbelt“, zegt hij. “Het is niet langer verantwoord om plastic enkele seconden te gebruiken terwijl het een eeuwigheid duurt om af te breken. We moeten daarom allemaal onze verantwoordelijkheid nemen.”

Vraag is wat de Europese maatregelen zullen uithalen. “We moeten zien of deze voorstellen goedgekeurd raken”, zegt Tim Corbisier, oprichter van de Proper Strand Lopers, een actiegroep van mensen die afval ruimen op onze stranden. “We vrezen dat het too little, too late wordt. Zo wil Europa dat 90 procent van de plastic flessen tegen 2025 opgeruimd wordt, maar zonder te zeggen dat het via statiegeld moet gebeuren. Nochtans lijkt ons dat de enige oplossing. Over blik zegt Europa al helemaal niets.”

Statiegeldalliantie

Zes kustgemeenten sloten zich intussen aan bij de Statiegeldalliantie, een platform van lokale besturen en organisaties in Vlaanderen en Nederland, dat ijvert voor de invoering van statiegeld op blikjes en plastic flessen: De Panne, Nieuwpoort, Middelkerke, Bredene, De Haan en Brugge. Ook Veurne, Gistel en Oudenburg doen mee.

Zonder onze acties zou zwerfvuil nog toenemen

Schepen van Leefmilieu Bram Degrieck van De Panne legt uit waarom zijn gemeente aansloot bij de Statiegeldalliantie. “Vorige zomer deden wij de test na het drukke weekend van 15 augustus. 40 tot 50 procent van het materiaal dat toen op de stranden lag, zou er niet liggen mocht er statiegeld zijn op blikjes en plastic flessen.”

“Fuck you”

Maar het is de Vlaamse regering die de knoop moet doorhakken. En die aarzelt, tot groot ongenoegen van Vlaams Parlementslid en burgemeester van Bredene Steve Vandenberghe. “Iedere minuut dat de Vlaamse regering geen beslissing neemt, wordt één volle vuilniswagen plastic afval in zee gedumpt”, zegt hij. “Ik diende resoluties in voor statiegeld en voor een verbod op plastic zakjes voor eenmalig gebruik. Ze werden weggestemd, een fuck you naar de lokale besturen, consumenten, ons milieu, onze dieren en onze kinderen.” Maar ook de gemeenten zijn niet eensgezind over het statiegeld. In Oostende stond de toetreding tot de Statiegeldalliantie al twee keer op de agenda van de gemeenteraad, maar werd de eerste keer weggestemd en de tweede keer van de agenda gehaald. “Er moet consensus zijn binnen de meerderheid”, legt burgemeester Johan Vande Lanotte uit. “Die is er niet op dit moment.” Ook Koksijde, Blankenberge en Knokke-Heist traden niet toe. Open VLD en N-VA, leden van de Vlaamse meerderheid, staan kritisch en twijfelen aan de haalbaarheid voor het bedrijfsleven en de lokale winkeliers. Volgens Vlaams minister Bart Tommelein is Open VLD op Oostends niveau nochtans niet tegen. “We hebben wel enkele voorwaarden en bedenkingen en willen een stevig en krachtig lokaal afval- en zwerfvuilplan in Oostende. Daarom besloot de burgemeester zelf om het punt van de agenda te halen.”

Kust grootste slachtoffer

Hoe dan ook is de kustregio het grootste slachtoffer van al het afval. Zoals alle water naar zee loopt, stroomt ook het zwerfvuil massaal naar de kust. Niet alleen via de flesjes en blikjes die badgasten achterlaten op de stranden, maar ook door wat er aanspoelt. “Het gros van het afval op de stranden komt niet van de toeristen, maar spoelt aan“, legt Tim Corbisier uit. “En 80 procent van het aangespoelde afval komt uit het binnenland. De overige 20 procent spoelt aan uit zee.”

Het strand een vuilnisbak, de zee een vuilnisbelt?

De kustgemeenten zetten de laatste jaren sterk in op afvalbestrijding op de stranden. De bevolking wordt ook gesensibiliseerd, maar hoeveel haalt dat uit? Volgens de Proper Strand Lopers dumpen mensen niet minder afval dan vroeger. “Zonder onze acties zou de hoeveelheid zwerfvuil nog toenemen“, zegt Tim Corbisier. “Dankzij onze en andere sensibiliserende acties is de hoeveelheid misschien gestagneerd.”

Oostende keurde in juni 2017 wel als eerste een verordening goed die vanaf 15 september 2018 plastic verbiedt in strandbars en op evenementen. Enkel herbruikbare bekers zijn dan nog toegelaten. “De verordening kwam er niet zonder slag of stoot, maar raakte er wel door”, zegt Vande Lanotte. De kustburgemeesters kwamen begin dit jaar overeen om allemaal hetzelfde te doen, maar enkel Oostende staat al zo ver. De concrete maatregelen liggen gevoelig, maar er is vooruitgang.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier