Elk jaar verdwijnt 5 miljoen euro zand in de Noordzee

Door het stormweer kwamen er weer kliffen op het strand van Bredene. Burgemeester Steve Vandenberghe vraagt zich af of er geen andere oplossingen mogelijk zijn dan dure zandopspuitingen. © GF
Hannes Hosten

Het herstel van onze stranden na storm- en winterweer kost gemiddeld 5 miljoen euro per jaar. De jaarlijkse zandopspuitingen zijn Vlaams Parlementslid en burgemeester van Bredene Steve Vandenberghe al langer een doorn in het oog. Zeker nu zich afgelopen weekend weer kliffen vormden op onze stranden. “We kunnen niet eindeloos blijven betalen voor zandopspuitingen, die telkens weer een kortetermijnoplossing zijn gebleken.”

“De klifvorming doet zich elke winter een keer of vijf voor”, zegt Steve Timmermans van het agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust van de Vlaamse overheid. “Afgelopen weekend hadden we golven van 2,5 meter hoog. Aan landskant viel het misschien niet zo op door de iets minder hevige wind, maar de zee was behoorlijk wild.”

“De kliffen verhogen het overstromingsgevaar niet, maar kunnen wel gevaarlijk zijn voor wandelaars. Op plaatsen waar dat het geval is, lieten wij werken uitvoeren om de kliffen te breken. De klifvorming doet zich langs de hele kust voor, maar bepaalde zones zijn gevoeliger voor erosie dan andere. Dat is het geval in Bredene en De Haan, maar ook in Knokke-Heist, Middelkerke en Koksijde.”

Dure zandopspuitingen

“Het jaarlijkse onderhoud van het zandniveau op de stranden kost gemiddeld 5 miljoen euro per jaar”, aldus Steve Timmermans. “Daarenboven zijn er de werken in het kader van het masterplan kustveiligheid, dat loopt sinds 2011 en onze kust moet beschermen tegen een 1.000-jarige storm. Het masterplan omvat een hele reeks werken, waaronder de bouw van stormmuren en de strandophogingen. De uitvoering van het plan in zijn geheel kost 300 miljoen euro, waarvan ongeveer een derde voor zandopspuitingen. Die zijn bedoeld om de stranden ‘op te schalen’ naar het gewenste veiligheidsniveau.”

“De grootschalige opschalingen zijn nu zo goed als klaar, behalve de vorige week goedgekeurde plannen voor het strand van Knokke-Heist, die 17 miljoen euro kosten en over een termijn van drie jaar zullen worden uitgevoerd. Later volgt nog een kleiner stuk in Blankenberge, maar dan zijn we helemaal rond met de strandophogingen voorzien in het masterplan. Let wel: de plannen in Knokke-Heist hebben dus niets te maken met de beslissing van de federale regering over het testeiland (zie kader, red.) en ook niet met de klifvorming van vorig weekend. Ze waren al langer voorzien.”

Al meermaals verdween opgespoten zand in enkele uren tijd volledig in zee

Vlaams parlementslid en burgemeester van Bredene Steve Vandenberghe, waar de klifvorming zich weer in al zijn hevigheid liet zien, heeft grote vragen bij de jaarlijks terugkerende zandsuppleties. “Na een stevige storm is het al meermaals voorgevallen dat de dure zandopspuitingen in enkele uren tijd volledig in zee zijn verdwenen”, klopt hij nog eens op die nagel. “We kunnen niet eindeloos blijven betalen voor zandopspuitingen, die telkens weer een kortetermijnoplossing zijn gebleken.”

Steve Timmermans nuanceert de stelling van Steve Vandenberghe. “Op zich is het wegspoelen van het zand een natuurlijk fenomeen”, zegt hij. “In de winter vloeit er zand van het droge strand naar de laagwaterlijn, in de zomer brengt de zee zand aan op de stranden.”

Met andere woorden: het zand dat wegspoelt, is niet allemaal verloren voor de kustbescherming. Toch onderzoekt de Vlaamse overheid ook alternatieven.

Zandmotor

Vlaams minister Ben Weyts liet eerder al weten dat er in januari een nieuwe visie komt op de kustverdediging onder de noemer ‘complex project kustvisie’. Steve Timmermans wijst op een al dikwijls genoemd alternatief voor de zandopspuitingen: de zandmotor. “In andere landen, onder meer Nederland, wordt met zo’n zandmotor gewerkt: een grote hoeveelheid zand wordt ergens aan de kust gelegd en door de natuurlijke stroming herstellen de stranden daarmee zichzelf. Maar ook daaraan zijn voor- en nadelen verbonden.”

“Vanuit het oogpunt van de zeewering zijn zandmotors verdedigbaar als ze grootschalig genoeg zijn. Maar wij hebben een kust met heel wat havengeulen, waar met zandmotors snel veel zand zou kunnen in slibben. De vraag is of de kustgemeenten akkoord zullen gaan met een herstel van de stranden aan het tempo van de natuur. Er is de sterke toeristische druk. Die vraagt een sneller herstel van de stranden dan wat op een natuurlijke manier zou gebeuren. Of een zandmotor goedkoper is dan de zandopspuitingen, is lang niet zeker. Maar het is een van de oplossingen die we op langere termijn onderzoeken.”

Eiland voor Knokke-Heist nu geschrapt of niet?

Het testeiland voor de kust van Knokke-Heist komt er niet. Dat besliste de federale regering vrijdag op voorstel van Philippe De Backer. Maar Vlaams minister Ben Weyts heeft dat anders begrepen. “De aanleg van een proefeiland blijft perfect mogelijk”, zegt Weyts.

Vlaams minister Weyts had zijn federale collega, staatssecretaris voor de Noordzee Philippe De Backer, gevraagd om een testeiland voor de kustverdediging te voorzien in het nieuwe marien ruimtelijk plan 2020-2026. In de oorspronkelijke versie was ruimte ingekleurd voor het testeiland, maar niet meer in de versie die vrijdag werd goedgekeurd door de ministerraad.

“Tussen de wens om een testeiland te bouwen en de bouw zelf liggen nog heel wat wettelijke en praktische bezwaren”, legt Philippe De Backer uit. “Vlaanderen kon niet op tijd aantonen, met een kosten-batenanalyse en een milieu-effectenrapport, dat een eiland de beste en enige manier is om onze kust op lange termijn te beschermen tegen stormen. Daarom haalde ik de zone voor het testeiland uit het Marien Ruimtelijk Plan.”

Burgemeester Leopold Lippens van Knokke-Heist reageert verheugd. “De aanleg van zo’n eiland voor onze mooie badstad zou een ramp betekend hebben. Ik ben tevreden dat Philippe De Backer naar onze bezorgdheden geluisterd heeft.”

Maar Vlaams minister Ben Weyts blijft erbij dat een eiland niet uitgesloten is. “Staatssecretaris De Backer bevestigde me persoonlijk dat er inzake het proefeiland niets veranderd is”, zegt Weyts. “Ook in zijn aangepaste vorm maakt het marien ruimtelijk plan de aanleg van een proefeiland perfect mogelijk.”

“Klopt niet”, zegt Lotte Van der Stockt, woordvoerster van minister De Backer. “Het eiland komt er niet. We hebben altijd gezegd dat aan de voorwaarden moest voldaan zijn en dat is niet het geval. We bekijken samen met Vlaanderen andere mogelijkheden om de kust te beschermen, maar het eiland is geschrapt. Mijn minister is een wetenschapper: als de feiten niet zwart op wit op tafel liggen, moeten eerst alternatieven bekeken worden.” (HH/DM)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier