Actrice Sien Eggers: “Eens goed lachen. Dat is toch de essentie van het leven?”

Sien Eggers: wereldberoemd in Vlaanderen dankzij haar rollen in ‘Het eiland’, ‘In de gloria’, ‘Van vlees en bloed’ en ‘Eigen kweek’. Die onnavolgbare humor van een ‘modaal madammeke’ met unieke pretoogjes. En nu ook als enige Vlaamse actrice nu ook voor haar rol van Simone de Beauvoir in ‘Sartre en De Beauvoir’ genomineerd voor de bijzonder prestigieuze Theo d’Or, jaarlijks uitgereikt door de Nederlandse Toneeljury voor ‘de meest indrukwekkendste dragende rol’. Hoe ze heen en weer dartelt in haar smakelijke vertellingen, met dat Kempens accent van haar: het werd een heerlijke ontmoeting, in de kleine ruimte tussen een lach en een traan die de actrice zo typeert. “Het leven spelen, gaat me beter af dan het leven leiden.”

Vraag de mensen in de straat naar Sien Eggers (71) en er verschijnt spontaan een glimlach op het gezicht. Zo’n toffe, zo’n geestige! Ze staat in het collectieve Vlaamse geheugen. Niet zozeer als topactrice in een van de vele grootse theaterstukken – Tjechov, Shakespeare… – waarin ze al speelde, meer als Lydia Protut in Het Eiland, als slagersvrouw Liliane Verstappen in Van vlees en bloed, als moeder Ria Goudezeune in Eigen kweek. Maar nog het meest als het zó modale madammeke dat in de legendarische televisiereeks In de gloria op de vraag Waar had je het laatst seks? op onnavolgbare wijze antwoordde: In mijn poep!

Trots: “Dat is cultureel erfgoed! De hele wereld heeft dat gezien! In mijn poep! Fantastisch toch? Haast iedereen kent dat fragment.” Wat voor een rasactrice ze is, bleek afgelopen maanden ook weer in Sartre en De Beauvoir, waarin ze naast Frank Focketeyn als Jean-Paul Sartre, met wie Simone De Beauvoir midden vorige eeuw het beroemdste filosofenkoppel ooit vormde, weergaloos de rol speelt van de Franse schrijfster, filosofe en feministe. Het stuk loopt over van wat Eggers zo typeert: dartele intelligentie.

“Gesprekken kunnen ook stoem zijn. Sommigen zijn dan vertrokken voor twee uren waarbij ik denk: ik had nooit mogen vragen hoe is het met jou. Dan denk ik: allez, ik ben weer niet mee. Maar dartele intelligentie neemt je mee. Dat vind ik heerlijk. Intelligentie en humor gaan dikwijls samen.”

Cadeau

Gaat dat zien, gaat dat zien, het stuk wordt vanaf januari hernomen. Voor die rol werd la Eggers, die eerder al in 1992 de Vlaamse Cultuurprijs Theater en in 2014 de Vlaamse Televisie Ster voor beste actrice ontving, dus genomineerd voor de Theo d’Or.

Enthousiast: “Of ik win maakt mij niet zoveel uit. Echt niet. Wie nu de beste actrice is, dat is zó subjectief. Belangrijker voor mij is dat mijn nominatie een bewijs is dat het zo’n goed stuk is. Dat stuk maakt elke toeschouwer zó blij. Een cadeau om te spelen. Mensen die bravo roepen tijdens het groeten, hoe fijn is dat niet?” Ze speelt er De Beauvoir zoals alleen Sien Eggers die kan spelen. “Natuurlijk, dat kan toch niet anders? Ik blijf altijd Sien die speelt. En ik héb ook veel raakpunten met De Beauvoir. Ik ben ook geëngageerd, ik denk ook veel na over het leven. Ze kwam bij mij binnenwandelen.” Daarom dus is Eggers ooit zo omschreven: “Voorbij de euforische glimlach en priemende pretogen zien we een mens die de zin van het bestaan bevraagt en in haar zijn tevens antwoord biedt.”

Maar we zitten nu al bij leven en werk, we beginnen toch elke keer met de zee, hier aan onze voeten? De duik in haar wonderjaren aan zee, probeer haar maar te volgen.

“De jongste zus van mijn mama, tante Madeleine, was getrouwd met een marconist en woonde in Oostende. Ze hadden drie kinderen: Rosette, Micheline en Eddy. In de vakantie gingen wij dan op bezoek. Ze woonden in de Tarwestraat en dat is toch een eindje lopen naar het strand. Ik herinner me nog het geluid van onze schupjes die we achter ons meesleepten over de stoep onderweg. En dan telkens opnieuw: heft uw schup up! En dan de boterham die steevast in het zand viel. Ons laten vallen in de zee. Niet diep, maar vooraan in zee en ons dan verweren tegen de kolossale golven. Een put graven, daarin zitten en wachten tot de gevaarlijke golven onze put wegspoelden. En dan weer rennen in zee en op het zand. Zalig! Ik heb er zoveel plezier gehad met mijn neefje en nichtjes. ’s Avonds ploften we helemaal uitgeput in het grote bed. En dan kwetteren en springen, dansen en lachen tot we mot kregen. Dan sprong Eddy op de zetel en zongen we: Eddy den eskimo! Veel plezier gehad!”

Het haar horen vertellen, is al zo plezierig. Dat kind in haar. Ik begrijp al beter waarom Sien ooit zei: Ik vind het moeilijk, volwassen worden. Maar ze vindt de zee nog steeds even interessant.

“Nu kom ik te weinig naar zee en naar mijn familieke hier. Al ben ik er nog steeds heel graag en ik denk er soms aan hier te komen wonen. Alleen al voor de gezonde lucht, want ik heb astma. Maar het is hier wel duur! En het werk in het binnenland, hé. Och, later misschien. Hoelang ik ga blijven werken, weet ik niet, ik blijf nog even in Brussel wonen. Al wordt het er zeer moeilijk fietsen, het verkeer wordt steeds agressiever. Als ik naar het centrum fiets, ben ik blij dat ik heelhuids weer thuiskom.”

Poezenkoningin

Ze woont ook nog wel graag in haar zo charmante nest in Laken, Brussel. Op 500 meter van de koning! “Ik woon er al heel lang in mijn mooie huisje tussen alle nationaliteiten. Kameroeners, Marokkanen, Irakezen, Iraniërs…. Mijn overburen, Irakezen, hebben negen kinderen en telkens ik naar buiten kom, hoor ik: Tante Sien, I love you so much! Maar ze gaan verhuizen naar Brakel, ik ga ze vreselijk missen. Maar ja, Brussel, dat is ook veel armoede en ellende, ik zie dat ook in mijn vergeten straatje.”

Maar er zijn gelukkig ook haar kattekes. De poezenkoningin van Laken! “De kattekes komen naar mij! Ik wou geen huisdier, ik had er geen tijd voor en ik was er ook allergisch aan. Maar daar houden kattekes geen rekening mee, ze zaten ineens binnen in de zetel. Mijn dokter had het nochtans in het groot op een A4-blad geschreven: volgend huisdier geen kat! Maar ja, wel dus. Ik heb kattenhuisjes laten maken, vooraan het huis en in het tuinhuis. Ze hebben ook graag dat ik bij hen blijf terwijl ze eten. Dan kunnen ze rustig eten zonder om te kijken, ik houd de wacht en bescherm hen tegen de aanvallers.”

Haar kleine geluk(jes). Neem nu haar bel. Is dat echt waar, 52 verschillende muziekjes? Enthousiast: “Dolle pret! Tring tring, ding dong, Jingle Bells, Stille Nacht, Elvis Presley… wat ik maar wil! Toen ze aanbelden rond Kerstmis vroeg ik dan: Heb je ’t gehoord? (pruilend) Neen? Ik heb er mij een tijdje mee geamuseerd, maar nu is het weer gewoon tring tring.”

***

Martje, haar vriendin die haar vergezelt, kent veel van wijn. Ze kiest bij het diner voor een pinot noir. Enthousiast: “Maar ja!” Bijna zes jaar geleden werd Sien getroffen door borstkanker. Ze stapte toen naar eigen zeggen door haar angst: “Gewoon voortdoen, want ik kan er toch niets aan veranderen.” Twee weken bleef ze thuis, daarna stond ze alweer op de planken. “Met mijn zelfgemaakt corsetje ter ondersteuning van mijn gekwelde borst.” Ze blaakt intussen weer van levenslust. Op haar 71ste blijft ze even graag spelen. In het najaar nog een keer of twintig U bent mijn moeder waarin ze aandoenlijk een 80-jarige demente moeder vertolkt en vanaf januari weer een nieuwe reeks in Sartre & De Beauvoir in Vlaanderen.

Genieten

Een zware dialoog en een loodzware monoloog, dat moet op haar leeftijd wel heel veel tekst zijn om uit het hoofd te leren. “Ja, dat was vaak afzien, vooral midden de coronatijd, met zooms en zo. Ik dacht wel eens: ik krijg het niet meer van buiten geleerd. (opgewekt) Maar eenmaal je jouw teksten onder de knie hebt, is het genieten. Ik speel gewoon zo graag. Iets wat je graag doet, moet je blijven doen. Al denk ik daar eigenlijk niet te veel over na, over ouder worden en de dood en zo. Ik leef echt in het nu. Dat zei regisseur Karst Woudstra mij al jaren geleden: (met Hollands accent) Je moet niet bezig zijn met de dood! Je weet toch niet hoe die voelt? Laat het nou! Lééf! Als ik er toch al aan denk, maakt het me wel droevig en bang. Ik sta daar liever niet te veel bij stil.”

Dan viert ze liever het leven en geniet ze van de planken. Of speelt ze ook nog een beetje voor de centen? Voor een optrekje in Oostende misschien? “Dan zal ik nog héél lang moeten spelen! Maar het financiële speelt natuurlijk wel mee, ja. Ik heb maar een klein pensioentje. Een acteur verdient niet zoveel geld. Best dat ik altijd goed heb geluisterd naar Lieve die mijn belastingbrief invulde. Elke maand wat opzij leggen, zei Lieve. Dat heb ik ook gedaan. Maar gisteren heb ik in één keer drie nieuwe mooie mutskes gekocht… Dat moet ook kunnen, hé Frank?”

***

Sien privé, dat is en blijft privé. Waarom ze geen man en kinderen heeft en of ze niet meer geluk had verdiend in de liefde: “Dat potteke blijft dicht. Natuurlijk is er van alles gebeurd, maar dat is van mij, ik begin er niet aan dat uit te leggen. Dus geen pieren uit mijn neus vragen, hé.”

Weet je wat we gaan doen? Ik leg haar uit de vele voorgaande interviews over leven en werk een aantal quotes voor die haar zo typeren. En dan mag zij. “Ja! Dat gaan we proberen!”

Het leven spelen, gaat me beter af dan het leven leiden.

“Ja! Het leven spelen, is gemakkelijker. Je bepaalt zelf wat en hoe je speelt. In het echte leven kletsen soms deuren tegen je gezicht. Dan sta je daar… Pas na jarenlange therapie kreeg ik de regie van mijn eigen leven weer in handen. Kreeg ik mijn geluk in handen. Alleen kan je het niet altijd vasthouden. How, hoe complex allemaal!”

Ze voelt in leven en werk veelal een overtreffende trap van emoties, vindt ze. Dat zou men kunnen labelen als hoogsensitief. “Dat zou kunnen. Maar daar moeten anderen over oordelen, ik ga mezelf niet ontleden. Ik moet vooral met mezelf om kunnen en een weg vinden om met mensen om te gaan. Soms tegen mezelf zeggen: niet te veel aandacht aan schenken, je kan daar niets mee! Dat is een leerproces. Je reageert op iets en denkt daarna: dat had ik anders moeten aanpakken. Omdat mensen dan soms kwaad worden en het ingewikkeld wordt. Het leven ís toch een zoektocht? Waarbij zich altijd dingen aanbieden.”

Vriendschappen

De liefde van regisseurs en van het publiek heeft ze. Haar vriendschappen koestert ze diep in haar hartje. “Ja, ik heb vrienden nodig. Daarom overviel me vaak eenzaamheid tijdens de coronacrisis. (opgewekt) Maar dan stond ineens Rafaël voor mijn deur. Ik ken hem al van in de muziekschool waar ik lang heb lesgegeven. Kwam dat jonge gastje binnen in de klas: ik ben er Sientje, ben je blij? Jaaa! Kom hier! Kwam hij zich als een jong katje tegen mij nestelen. Maar de laatste vijf minuten zei ik dan: en nu goed opletten, nu is het tijd voor dictie! Zeg mij een woord met een a? Pad! Oké en nu een woord met een aa? Maan! Opgepast, nu een woord met een a én een aa? Banaan riep Rafa dan. (schatert) Tijdens de coronacrisis stond Rafaël, intussen al een jaar of 40, plots voor mijn deur. Enfin, in het midden van mijn straatje: Sientje, ik mag niet dichterbij komen door corona, maar hoe is het met Sientje? (vertederd) Topvriendschap!”

Ze is héél gelukkig met haar vriendschappen. Eerst jezelf graag zien om anderen graag te kunnen zien. Dat is ook een interessante quote. “Het is een grote uitspraak, maar daar zit wel waarheid in. Wie krollekes heeft, wil sluikhaar en wie sluikhaar heeft, wil krollekes. Allez?”

Sien heeft nog steeds sluikhaar. Onder haar pet. Onder haar drie petten. Ze ziet er op haar 71ste nog steeds heel patent uit. Een stijl- en karaktervolle verschijning, zeg maar. Een model voor Plus Magazine! “Allez Frank, wat zeg je nu?”

Pilates

Het duurde wel even voor ze zich had opgemaakt voor het diner. (lacht) “Vroeger deed ik dat niet. Ik droeg altijd een jeans en een T-shirt. Toen zeiden ze: wat heb je nu aan? En waarom is je haar zo kort? Maar nu doe ik veel meer mijn best om er goed uit te zien. Ik verzorg mij ook goed. Elke zondagochtend doe ik pilates en yoga, met drie vriendinnen. Met de zoom doen we dat, want we wonen ver van elkaar. Ik ben zo blij als ik hen zie. En dan zegt Ingridje, de juf: heel goed Sientje! Ook al val ik bijna uit beeld van de zoom!”

De soepele hinde in Eggers dreef haar op haar 68ste zelfs naar Dancing with the Stars. Maar daar wil ze het niet meer over hebben. “Ik voelde me daar niet thuis en ik vond het niet plezierig. Dat vind ik zo erg, geen plezier hebben in dansen. En mijn spieren konden het niet de baas. Overal pijn en… Och, laat maar.”

***

Ons dessert: een dame blanche. En vrouwen en humor. Maar hoezeer ze ook geliefd is als de actrice die de mensen toch zo kan doen lachen, als kind was ze heus nooit de grappigste van de bende. “Nee, ik was nooit diegene die de klas deed lachen. Want er was ook niet veel om te lachen in de klas. Of toch, ik moest soms lachen om de stiekeme briefjes die ik schreef of kreeg. Alles wat niet mag, is altijd grappig, hé. Maar wij zaten er vooral te stinken in onze dralonpakjes… Och jee, vrouwen en humor: het is wat!”

Of is het wel wat? Humo hield er ooit een uitgebreid debat over, met Maaike Cafmeyer, Barbara Sarafian en Sien Eggers: waarom er zo weinig vrouwen met humor zijn? “Wie bedenkt nu zulke items? Ik weet nog dat wij knap geslaagd waren, maar wat was dat nu eigenlijk? De wereld wordt wel nog steeds georganiseerd door mannen. Die denken in huis: ik zet toch de vuilbakken buiten? Zo trekken de meeste vrouwen maar hun plan met het huishouden. Mannen hebben iets van: dat kan ik niet, zunne! Zeg, wij hebben ook moeten leren strijken, koken en poetsen, hé. Dat is nog altijd niet in orde. Ik zie dat!” Sien op de barricaden! Verontwaardigd: “Maar neen, je vraagt er mij naar! Dat is geen statement. Allez, drie vrouwen die hun stem eens mogen laten horen… Ik zeg dat in De Beauvoir ook en het is zoveel jaar later nog steeds hetzelfde. Het gaat nog altijd over vrijheid. Maar ik vind het moeilijk om dat uit te leggen. De mensen willen precies geen vrijheid. Die willen trouwen.”

Humor

Jean-Paul Sartre en Simone De Beauvoir: In het huwelijk leg je elkaar aan de ketting.

Sien: “Veel mensen zijn bang om alleen te zijn, bang van vrijheid. Ze missen het besef dat je vrij bent, dat je jezelf kan heruitvinden, kan veranderen… Pas op, voor velen is het goed, samen zijn en leven. Maar voor de meesten is het een ramp. Dat is niet iets om te lachen. Maar juist dan kan humor ook opluchten. Humor moet ook kunnen schuren. Een stuk waar geen humor in schuilgaat, is geen goed stuk. Elk stuk gaat over het leven en in het leven zit altijd humor verweven. De stukken van Shakespeare, die koningsdrama’s… daar zit altijd een idioot en humor in. Anders kan je die doodgraver toch niet aan? Humor is niet altijd luidop lachen, het is evenzeer een kanteling in diegene die veel te serieus zit te kijken. Het leven is sowieso intriest.” Oei! “Ja, toch? Denk maar aan de oorlog in Oekraïne!”

Wat doet de actrice eigenlijk liever: televisie of theater? “Ik doe het alle twee graag. Maar filmen is super lastig geworden omdat ze veel te veel scènes draaien per dag. Die grote intensiteit, weliswaar noodzakelijk, kan je niet blijven volhouden. Dat is frustrerend voor een acteur. Maar dat ik heel graag werk met Jan Eelen (regisseur van onder meer In de gloria en Het eiland, red.) is bekend. Het is wel moeilijk uit te leggen waarom…. De Jakke gaat gewoon geweldig aangenaam om met zijn acteurs. Hij verstaat ons, ook als het mis gaat. Dan is het zelfs lachen geblazen, nooit is het: oei: wat doe jij nu? Allez, natuurlijk soms ook wel maar hij zegt het dan op zo’n manier dat we het graag nog eens mis doen. Oh, het is eigenlijk niet uit te leggen. Het is echt spélen, dat is het eigenlijk. Even plezierig als met mijn neef en nichtjes in de zee springen, weglopen en in een put springen en tegen de zee vechten.”

***

We gaan foto’s nemen. Welk van de drie petjes? Het mag wel vrolijke Sien zijn. “Als ik te veel moet poseren, verstijf ik. Ik zeg het maar”, waarschuwde ze ons vooraf. Maar dat kleurige parapluutje en gietertje, dat past haar wel. Dolle pret! Ook bij het ontbijt de volgende ochtend is ze alweer fluks. En dan moest ze nog douchen – het water was te koud. En zich weer mooi maken want er moeten nog een paar foto’s worden gemaakt.

We moeten toch ook eentje hebben aan de ster voor haar Lifetime Achievement Award van het Oostendse Filmfestival die nog maar pas op de dijk even verderop is ingemetseld? Ook al heeft ze in Oostende nog geen optrekje, ze is er op die manier toch al een beetje vereeuwigd. “Ik was in mei zó blij met die ster. De nacht voor de uitreiking droomde ik dat iemand de dijk had opengebroken en dat de ster was verdwenen! Raar, hé.” De echte paraplu komt nu wel van pas, het regent nogal. Ze wil nog met Martje vis gaan kopen. “Heb je een goed adres? Het is ook voor mijn katteke, hé.”

Schoonheid

Maar eerst nog de klassieke slotvraag: wat vindt Sien Eggers ontroerend mooi? Buiten theater misschien? “Stefaan (Van Brabandt, schrijver en regisseur van Sartre & De Beauvoir, red.) die me gisteren nog zei hoe schoon hij de bergen vindt. Zie, daar word ik dan helemaal gelukkig van. Ik vroeg aan Stefaan wat hij daar dan deed. Rondlopen en denken. Toch schoon? Gelukkig zijn. Ik doe dat nooit, maar het was de eerste keer dat dit mij opviel. Dat is anders dan als je ontroerd wordt door een theaterstuk of een concert. Want dan ga je precies om ontroerd te worden. Weet je, ik had vroeger thuis een grote, oude kast waar mijn muziek in zat. Dan zette ik het geluid hard. Filmmuziek of klassiek of modern. Dan danste ik bijna in de kast! Dat waren nogal momenten! Nu doe ik dat nog, maar dan zonder die kast want die is intussen weg.”

En de schoonheid van beeldende kunst, zoekt ze die soms ook op? Soms. “Ik doe dat liever in Nederland dan hier. Hier heerst er dikwijls zo’n stilte dat het ineens akelig is. Maar ik wil nog iets vertellen over een theaterstuk dat ik laatst zag, een bewerking van Reigen (Arthur Schnitzel, red.). Sarah Moeremans deed de regie. Geweldig! Ik ben vanaf nu haar fan! Een stuk over relaties, huwelijken en seks. Ik heb zó gelachen. Terwijl het terzelfdertijd afschuwelijk erg en op vele momenten zelfs gênant was. Hohoho… Frank! Eens goed lachen is toch de essentie van het leven? Toch liever meer lachen dan wenen?”

“Toevallig kreeg ik zo’n vijftien jaar geleden plots veel nieuwe vrienden bij in mijn leven. Mijn harde kern, noem ik ze. Mensen die op een edele wijze altijd het plezierige in het leven opzoeken. Zo vierden we de verjaardag van één van hen op een boot rond de Waddeneilanden in Nederland. Iedere avond zochten we rijkelijk laat onze kajuit op natuurlijk. Maar de volgende ochtend hoorde ik dan steevast zoveel gejuich en luid gelach dat ik geen seconde langer in bed wou blijven liggen. Want: ik moet gaan zien, ik moet gaan zien!”