Belofte uit 1666 laatste reddingsboei van visserij

Zal de visserij uiteindelijk gered worden door het 'Privilegie der Visscherie' uit 1666? © Davy Coghe/GF
Hannes Hosten

Hangt de toekomst van de Belgische vissers af van een ‘privilegie’ uit 1666 van de Engelse koning Karel II aan de stad Brugge? Het zou best kunnen, want de visserijsector wacht met een bang hartje de uitkomst van de brexitonderhandelingen af. Onze vissers halen hun vangst en omzet immers voor meer dan de helft uit Britse wateren. “Als de toegang tot de Britse wateren voor onze vloot ernstig in het gedrang komt, zullen we het privilege inbrengen”, zegt Vlaams minister van Visserij Hilde Crevits (CD&V).

Het Privilegie der Visscherie is een verhaal op zich. In 1651 wordt de Britse troonopvolger Karel II weggejaagd door dictator Oliver Cromwell. Hij zoekt eerst onderdak in Parijs en Keulen, maar als hij wil doorreizen naar Brussel, wordt dat officieel geweigerd door de Spaanse koning Filips IV. Onze streken behoorden toen tot de Spaanse Nederlanden. Achter de schermen sluiten ze echter een overeenkomst waarbij Filips militaire steun belooft om de Engelse troon te heroveren en Karel toestaat om zich incognito in Brugge te vestigen.

Eeuwig voorrecht

Karel verblijft drie jaar in Brugge, van 1656 tot 1659, sluit er vriendschappen en neemt deel aan het verenigingsleven. Zo wordt hij lid van de schuttersgilde Sint-Joris. In 1660 keert hij terug en wordt hij koning van Engeland. Zes jaar later stuurt Filips IV ridder Arrazola de Oñate naar Londen om een handelsverdrag met de Britten te onderhandelen. Deze telg uit een Spaans geslacht woonde in Brugge en was bevriend geraakt met Karel II tijdens diens ballingschap. Bij het bezoek herinnert de Britse vorst zich de Brugse gastvrijheid. Als blijk van erkentelijkheid geeft hij de stad Brugge het eeuwige voorrecht om 50 schepen te laten vissen voor de kusten van Engeland en Schotland.

“Met het privilege ontstond een license of permission en dus ook het recht om er te gaan vissen in de kustwateren”, zegt Vlaams minister Hilde Crevits. “Het stadsbestuur van Brugge leverde hiervoor zeebrieven af aan vissers. Later zouden deze zeebrieven niet meer gevraagd zijn door de Engelse autoriteiten en konden Vlaamse vissers er ongestoord werken. Uit rechtshistorische analyses blijkt dat de Brugse vissers al sinds 1666 activiteiten in de Britse wateren uitoefenden. De geldigheid van het privilege werd in 1851 al onderzocht. Een Londense advocaat stelde toen dat het privilege als een geldige license or permission van kracht kan zijn.”

In de jaren ’60 van de vorige eeuw voer ook de Brugse schepen Victor Depaepe naar Britse wateren om de rechtsgeldigheid van het privilege aan te tonen. Hij liet zich doelbewust arresteren en het dreigde tot een rechtszaak te komen, tot advocaten de Britse regering adviseerden om van een proces af te zien. Ze vreesden dat het privilege nog altijd rechtsgeldig kon zijn.

Onderhandelingen

Net deze week vindt in Brussel opnieuw een onderhandelingsronde plaats tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie over de afhandeling van de brexit. Hoewel er nog heel wat andere thema’s op de agenda staan, is de visserij er een symbooldossier. Ook voor de Vlaamse vloot, die meer dan 50 procent van de vangst en omzet uit Britse wateren haalt, zijn de onderhandelingen van levensbelang.

Karel II, koning van Engeland, Schotland en Ierland in de 17de eeuw, werd tijdens zijn ballingschap in Brugge zo goed ontvangen dat hij de Bruggelingen beloonde met een eeuwigdurend voorrecht.
Karel II, koning van Engeland, Schotland en Ierland in de 17de eeuw, werd tijdens zijn ballingschap in Brugge zo goed ontvangen dat hij de Bruggelingen beloonde met een eeuwigdurend voorrecht.© De Agostini via Getty Images

“Vlaanderen volgt de evolutie van de brexit van heel dichtbij op”, verzekert minister Crevits. “We zetten volledig in op blijvende toegang tot de Britse wateren en het behoud van de huidige visrechten. Daarmee bedoelen we: de huidige manier van toewijzen volgens de quota binnen Europa. Maar ondanks het duidelijke Europese standpunt, houden we toch rekening met de verschillende scenario’s die op ons kunnen afkomen.”

“Op vandaag nog rechten”

“Zowel bij een akkoord als bij een no-deal moeten we aandacht hebben voor de reële impact voor onze Vlaamse vissers. Als er geen akkoord komt, is het afwachten welke beslissing het Verenigd Koninkrijk neemt over de toegang en de quota die we krijgen als autonoom derde land. Zeker in dat geval zijn compensaties uit het Europees brexit-aanpassingsfonds aangewezen.”

Maar als het echt slecht dreigt af te lopen voor de Vlaamse vissers, heeft Vlaanderen het Privilegie der Visscherie uit 1666 nog altijd achter de hand. “We hechten uiteraard belang aan deze Brugse privileges”, aldus minister Crevits. “Ze kunnen verdedigd worden in het kader van het Engelse recht. Het betreft een toekenning van een gunst en het is dus niet uitgesloten dat het op vandaag nog rechten geeft. We maakten al een eerste analyse en bezorgden die, samen met een kopie van het privilege, aan EU-brexitonderhandelaar Michel Barnier.”

Liever een akkoord

Ook op het hoofdkwartier van de Rederscentrale in Oostende worden de onderhandelingen met argusogen gevolgd. De Rederscentrale is de koepel van de reders die aan zeevisserij doen. “We horen dat de onderhandelingen niet makkelijk gaan”, zegt directeur Emiel Brouckaert. “Het is voor ons ondenkbaar dat we niet meer in de Britse wateren zouden mogen vissen. Er is geen plan B.” Overigens hebben de Britten ook belang bij een akkoord, want zij moeten hun vis ergens kunnen slijten en zijn allerminst gebaat bij hoge Europese importtarieven. Onze vissers geloven er nog in, enkele zetten zelfs de stap om hun oude vaartuig te vervangen door een nieuw. “Sinds 2016 is de brexit aan de orde. Dat was net het jaar waarin de visserij stilaan weer succesvol werd. Eigenlijk waren we toen al klaar om te investeren, maar door de brexit is er nog drie jaar gewacht. Maar dat kan niet blijven duren. In ons achterhoofd verwachten we nog altijd een akkoord.” Zonder akkoord is er dus nog altijd het privilege dat zich in het Brugse stadsarchief bevindt. “Wij kennen dat document uiteraard”, aldus Brouckaert. “We vermoeden dat het inderdaad nog een juridische basis heeft, omdat er nog nooit iemand heeft aangetoond dat het geen waarde meer zou hebben. Maar we geven toch de voorkeur aan een echt akkoord.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier