Flip Kowlier geeft legendarisch kinderboek ‘De Gruffalo’ een West- Vlaamse stem

Een van de meest legendarische duo’s uit de kinderliteratuur kan je nu ook in het West-Vlaams lezen én beluisteren. De slimste muis en het liefste monster ooit, de hoofdrolspelers in het iconische prentenboek ‘De Gruffalo’, zijn in dertien verschillende Vlaamse en Nederlandse dialecten vertaald en voor onze provincie kreeg Flip Kowlier de eer. “Al heb ik toch wat creatief moeten zijn om bepaalde zinnen te ‘verwestvlaamsen'”, lacht hij.

De Gruffalo is een begrip binnen de kinder- en jeugdboekenwereld. Het verhaal werd in 1999 geschreven door de Engelse Julia Donaldson en kreeg illustraties van Axel Scheffler en nestelde zich de voorbije twee decennia diep in de hoofden van ontelbaar veel kinderen.

In het verhaal gaat een muis op stap in het bos en loopt het daar allerlei gevaarlijke beesten tegen het lijf. Om zijn hachje te redden, verzint de muis een afschuwelijk monster: de Gruffalo. Daarmee jaagt hij de andere dieren in het bos de stuipen op het lijf.

Van het boek zijn al miljoenen exemplaren over de toonbank gegaan en ook in ons land blijven de avonturen van de muis en het monster bijzonder populair.

Gestart als aprilgrap

Nu is het boek in dertien verschillende Vlaamse en Nederlandse dialecten vertaald, al was het aanvankelijke idee niets meer dan een aprilgrap. Een werknemer van de Nederlandse uitgeverij Lemniscaat had op 1 april 2019 als grap een bericht de wereld ingestuurd dat De Gruffalo in het Rotterdams zou vertaald worden, de stad waar de uitgeverij te vinden is. Alleen kwamen daar zoveel positieve reacties op dat de losse flodder plots concreet werd. Een uit de hand gelopen aprilgrap, maar wel eentje met erg aangename gevolgen.

Het was moeilijker dan ik had gedacht. Het boek is in rijmvorm opgebouwd, maar wat in het Algemeen Nederlands perfect rijmt, lukt in het West-Vlaams niet vaak. Denk maar aan huis en muis. Dat wordt ‘us’ en ‘muzze’ – Flip Kowlier

De Gruffalo is nu te lezen in tien Nederlandse dialecten en drie Vlaamse varianten: de Gentse versie werd door acteur Daan Hugaert onder handen genomen, Tourist LeMC tekende voor het Antwerps en het West-Vlaamse luik komt van muzikant en uitgeweken Izegemnaar Flip Kowlier (43). En dat vindt de man zelf ook een hele eer.

“Toen ik de vraag kreeg, heb ik niet lang getwijfeld”, glimlacht hij. “De Gruffalo is een van mijn favoriete kinderboeken. Toen mijn nu twaalf jaar oude zoon nog wat jonger was, heb ik hem het verhaal ontelbaar veel keer voorgelezen. En dan zat ik ook zelf elke keer opnieuw te genieten. Het is tijdloos en je ontdekt altijd wel iets nieuw.”

Voor Flip Kowlier is het al het tweede West-Vlaamse kinderboek, want in 2018 bracht hij, samen met illustratrice Suzan T’Hooft De Kestdag van Jimmy Bjin uit, een op en top West-Vlaams kerstverhaal op kindermaat. “De Gruffalo was op dat vlak wel anders”, zegt hij. “Nu moest ik zelf geen verhaal verzinnen, wel een bestaand werk vertalen naar mijn moedertaal. Dat klinkt eenvoudig, maar is het allerminst. Het was veel moeilijker dan ik vooraf had gedacht. Het boek is in rijmvorm opgebouwd, maar wat in het Algemeen Nederlands perfect rijmt, lukt in het West-Vlaams niet vaak. Denk maar aan huis en muis. Dat wordt us en muzze. Ik heb dus de nodige creativiteit aan de dag moeten leggen om bepaalde zinnen te verwestvlaamsen, maar dat mocht ook. Zolang de essentie van het verhaalmaar behouden bleef. En dat is me gelukt, al vind ik het wel leuk dat ik er een kleine eigen touch aan heb kunnen geven.”

‘Gerwosterde vos’

Dat leidt tot erg sappige zinnen. De Gruffalo? Ndien ken ik niet. Wacht moa totda jèm ziet. Slachtandn ètie en vrjiè skerpe klauwn en knarsende koakn die echt olles kunn kauwn. Wèn ofgesproakn, sebiet ier int bos. En ze lievelingseetn is gerwosterde vos.

“Zalig, toch?”, glundert de Izegemse bard. “Ik vind het een hele eer dat ik dit heb mógen doen. Dit initiatief helpt mee om het West-Vlaams in stand te houden, al bestaat er niet zoiets als één algemeen West-Vlaams dialect. Dat kreeg ik ook te horen van een dialectdeskundige aan wie ik mijn vertaling voorlegde. Zij haalde er nog enkele inconsequenties uit. Woorden waarin ik de a of ae gebruikte in plaats van oa. Terwijl ik dat al 25 jaar zo doe. Ik heb dus ook wel een en ander bijgeleerd.”

Met de West-Vlaamse Gruffalo profileert Flip Kowlier zich opnieuw als een van dé ambassadeurs van zijn geliefde dialect. “Daar ben ik best trots op, ja. Toen ik destijds met ‘t Hof van Commerce mijn eerste stapjes zette, was West-Vlaamse cultuur erg niche. Nu is het algemeen aanvaard en wordt er niet meer vreemd opgekeken als er een West-Vlaams nummer op de radio te horen is of er opnieuw een volledig West-Vlaamse televisieserie zonder ondertitels uitgezonden wordt. Mooi.”

Via een QR-code is het boek ook integraal te beluisteren. En uiteraard is de verteller Flip Kowlier emzelve. Wie de ogen sluit, hoort de man haast zonder muziek rappen. “Dat heb ik nogal gehoord”, grijnst hij. “Logisch ook, want De Gruffalo is volledig in rijmvorm opgebouwd en sluit zo aan bij raps. Ik vertel het op een ritme waardoor het hele verhaal er als één brok uitvloeit. Plus: ik heb mijn reputatie als West-Vlaamse hiphopartiest. Dat zal ook wel meespelen.”

De Gruffalo zelf staat nu naar De Kestdag van Jimmy Bjin in de boekenkast van Flip Kowlier te pronken. “En dat smaakt wel naar meer. Ik wil dolgraag nog zelf een verhaal schrijven en Suzan T’Hooft mag weer voor de nodige illustraties zorgen. Waarover dat zal gaan? Er is nog niet veel duidelijk in mijn hoofd, maar laat ons zeggen dat piraten de hoofdrol zullen spelen.”