Annabel Verbeke gooit dezer dagen hoge ogen met een intrigerende documentaire over een ferry tussen Ierland en Noord-Ierland. Een op het eerste zicht banaal thema brengt niet alleen een unieke blik op de Brexit, maar ook een waaier aan filosofische vragen en diepgewortelde conflicten naar boven. Nadat de Ieperse eerder al wereldwijd lof oogstte, is de docu straks dichter bij huis te zien op het Filmfestival van Gent én op Canvas. “Ik moet geen zwart/wit verhaal. Laat mij maar rondwaren in die grijze zone.”
Het zijn kleine grootse verhalen die aan de oppervlakte komen in de vijftien minuten durende oversteek van de Carlingford Lough, een prachtig fjord dat onzichtbaar de grens tussen Ierland en Noord-Ierland vormt. Het is al even ontastbaar als de identiteit van de passagiers, en tegelijkertijd is ze levensbepalend. De Brexit zorgt immers voor beroering, met ook daar voor- en tegenstanders. Wie doorheen de menselijke kant kijkt, krijgt een universeel verhaal van identiteit en grenzen. Een tikkeltje absurd soms, heerlijk herkenbaar en van een eenvoudige schoonheid. De film maakt deel uit van ‘Borderline’, een project op initiatief van productiehuis Off World, dat een collectie van zes documentaires omhelst die straks ook te zien zijn op Canvas. In 2018 was haar vorige docu ‘We Will Remember Them’ de best bekeken documentaire op Canvas en de Vlaamse televisie tout court.
Dynamiek
‘Four Seasons in a Day’ maakte zijn debuut op het prestigieuze Hot Docs-festival in Canada, waar maker Annabel Verbeke de ‘Emerging International Filmmaker Award’ kreeg. Ondertussen deed ze ook filmfestivals in Australië, de VS, Rusland en zelfs Zuid-Korea aan. De film weliswaar, want Annabel kon zelf niet aanwezig zijn. Op het Filmfestival van Gent kan ze dat straks wel. “Vooral dat festival in Canada had me verrast”, aldus Annabel. “Ik lag op de yogamat toen ze mij belden. Heel blij dat de documentaire ook op het Filmfestival van Gent aan bod komt, want ook dat genre kan heel straffe cinema zijn. Soms krijgt het minder aandacht tussen al dat fictiegeweld, maar er is al veel veranderd in de positieve zin de laatste jaren. Ik werd aangesproken door een producer om iets te doen met die Europese grens. Politiek en de Brexit ligt niet meteen binnen mijn interesseveld, maar ik vind de dynamiek die het teweeg brengt erg fascinerend.”
Ik kan mijn hoofd makkelijk vrij maken op de yogamat en ik doe aan… thaiboksen
“In totaal is er toch een tweetal jaar research aan vooraf gegaan. Ik heb het voordeel dat ik een open blik heb en als objectief word beschouwd. Al voelde je wel dat veel mensen toch diplomatisch waren. Of het niet fijner is om standpunten in zwart/wit mee te geven? Niet noodzakelijk, ik vind die grijze zone veel interessanter. Ik probeerde vooral de nuance, het gemeenschappelijke te zoeken. Vooral omdat je ziet dat ze hun identiteit bepalen op basis van het verschil met een ander. Maar een identiteit bepalen zonder te vergelijken is ook supermoeilijk. kunnen we een goeie dialoog voeren, zonder in extreme standpunten te vervallen? Net daarom is het zo universeel.”
Absurd
Al heeft het geheel ook een absurd kantje. “Het léven is ook absurd soms. Op die ferry is het een beetje zoals ‘wachten op Godot’”, lacht Annabel. “De mensen weten dat de Brexit er aan komt (de opnames vonden in de zomer van 2020 plaats, red.), maar weten niet aan wat ze zich kunnen verwachten. De camera diende wat als therapeutisch instrument. Tegenover anderen moeten ze vaak nadenken over hun woorden, of het standpunt van diegene voor hen inschatten. Nu was dat niet zo. De openheid van de mensen heeft me daarom het meest verrast. Die spontaniteit, dat prachtig accent… de Ieren zijn een heel eerlijk en warm volk. Daarom alleen al wil ik heel graag nog eens terug. (denkt na) Ik weet niet of ik dit zou kunnen gefilmd hebben in West-Vlaanderen, waar we altijd iets terughoudener zijn. Het thema, met die onzichtbare grens, is iets wat we ook bij ons kennen. Kijk maar naar de verschillen tussen pakweg West-Vlamingen en Limburgers. Of Vlamingen en Walen. Ook dat heeft iets absurds, hoe we zo hard ons best doen om ons plekje te vinden in de korte tijd dat we hier maar zijn op aarde.”
Ruimere blik
“Maar die cultuurverschillen heb je overal. Zo werk ik voor een nieuw project samen met niet-Europese regisseurs en daar bots je soms ook met andere mindsets. Ik voel dat zo’n samenwerkingen mijn blik wel verruimen. Al merk ik ook dat ik opener ben geworden door de jaren heen. Met een docu als deze moet je jezelf uit je comfortzone duwen, en ik merk dat zoiets mij vooruit helpt. Het heeft lang geduurd vooraleer ik durfde uit te breken. Pas tien jaar na het afstuderen, durf ik zoiets te maken en nu denk ik: ik had dit al veel eerder moeten doen. Maar in West-Vlaanderen heerst vaak de mentaliteit van ‘doe maar gewoon’. Of doe nog een extra opleiding uit voorzorg, want kan je als documentairemaker je boterham wel verdienen? Ik moet nog altijd vechten tegen die angst voor mislukking, maar steeds minder. Ik probeer meer en meer te genieten van wat ik al heb bereikt. Dat is een heel proces, want vroeger speelde ik vooral op safe. Maar dit beroep doen, moet je vooral voor jezelf doen, niet met het geld in je achterhoofd. Al is het ook heel hard werken.”
Fotografie
“‘Four Seasons in a Day’ draaien was bij momenten erg stressvol. Op de ferry heb je maar een kwartier de tijd om mensen het achterste van hun tong te laten zien. Twee sleutelmomenten binnen de documentaire werden zelfs echt op de laatste dag gedraaid. Door zo intuïtief te werken, ben je heel alert, maar leg je tegelijkertijd veel druk op jezelf. Ik was heel blij met het fantastische team rondom mij, maar na de opnames was ik kapot. Hoe ik dan ontspan? Ik kan mijn hoofd makkelijk vrij maken op de yogamat. En fysiek kan ik mijn energie kwijt in… thaiboksen. Dat is pittig, ja. (lacht) Sinds vorig jaar volg ik ook een cursus fotografie en dat is bijzonder ontspannend om te doen: lange tijd op één iets geconcentreerd zijn. Mijn probleem is dat er maar 24 uur in een dag zijn…”
‘Four Seasons in a Day’ gaat op maandag 18 oktober in première op het Filmfestival van Gent. Volgende maand is de overkoepelende docureeks Borderline te zien op Canvas. De docu van Annabel komt aan bod op zondag 28 november.
Werken voor Ketnet en Woestijnvis
Nu de documentaire de wereld rondreist, is Annabel alweer volop bezig met nieuwe projecten. Zo werkt ze met buitenlandse regisseurs aan de docu T(w)o work, over immigranten die een job zoeken in een wereldeconomie die steeds sneller verandert. “Daarnaast ben ik ook bezig met een kinderdocumentaire voor Ketnet, waarbij muziek gebruikt wordt om kinderen te laten praten over hun gevoelens. Voor de Duitse opera ‘Deutsche Oper am Rhein’ werk ik mee aan een installatie, waar muziek, integratie en immigratie samen komt in een soort vreemde ufo die voor de opera wordt geplaatst. En daarnaast werk ik opnieuw met Woestijnvis samen (ze draaide al mee aan Topdokters, red.) voor de reeks ‘Ooit vrij’ over het gevangeniswezen. Heel tof om te doen. Je kan gerust én docu’s maken én tv-programma’s. Van dat laatste leer ik ook veel. Er is weinig tijd om na te denken, en ik ben ook een doener. Die afwisseling zorgt ervoor dat ik alleen maar sterker word als regisseur. Misschien doe ik zelfs ooit iets in de richting van fictie…”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
