Geboren in Tsjechoslovakije, in de jaren dertig naar Antwerpen verhuisd, zijn vrouw en vier kinderen in Auschwitz verloren en na de Tweede Wereldoorlog in Gent een nieuw leven en gezin gestart. Het fascinerende levensverhaal van Samuel Weinberger is door zijn dochter Ingrid, die al een aantal jaar in Knokke-Heist woont, in een meeslepend boek gegoten. “We moeten het verleden blijven herdenken, maar er ook lessen uit trekken. Die boodschap wil ik meegeven.”
Ingrid Weinberger (56) groeit als nakomertje op in een traditioneel katholiek gezin in hartje Gent. Althans, dat dénkt ze. Tot ze beseft dat haar familie in niets lijkt op die van haar klasgenootjes. Dat heeft alles te maken met haar vader, Samuel.
Die is niet alleen veel ouder, maar heeft een waas van mysterie rond zich. Langzaam sijpelt het besef door dat haar vader een zwaar oorlogsverleden meedraagt: hij verloor zijn eerste gezin – een vrouw en vier kinderen – in Auschwitz. Veel vragen blijven onbeantwoord.
Pas na de dood van haar beide ouders trekt Ingrid op onderzoek. Hoe meer ze het verleden ontrafelt, hoe harder ze met haar eigen identiteit wordt geconfronteerd. Haar hele verhaal heeft ze nu in Samuels dochter gegoten, een prachtig relaas dat zowel de geschiedenis van haar hele familie belicht als een inkijk geeft in haar eigen leven en hoe ze met de steeds meer in elkaar vallende puzzelstukjes omgaat.
“Ik moest dit boek maken”, zegt de taalcoach die sinds zeven jaar op een gezellig appartement pal naast het station van Knokke-Heist woont. “Dit is al sinds mijn jeugd mijn tweede thuis. Met ons gezin brachten we hier talloze vakanties en weekends door.”
Verborgen verleden
Haar vader, de spilfiguur in Samuels dochter, had er dan al een ongelooflijke levenswandel opzitten. Hij werd in de schoot van een streng Joods-orthodox gezin geboren in wat vroeger Tsjechoslovakije was, belandde voor de start van de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen, maar werd net zoals zijn gezin naar het concentratiekamp Auschwitz gedeporteerd. Daar verloren zijn echtgenote en vier kinderen het leven in de gaskamers, na de oorlog keerde Samuel terug naar Antwerpen.
“Ik moest dit boek maken, papa’s geschiedenis mag niet verloren gaan”
Hij bouwde een volledig nieuw leven op, trouwde met Hélène Ysebie en kreeg vijf kinderen, waarvan Ingrid het achterkomertje was. “Ik merkte als kind al dat binnen ons gezin bepaalde dingen anders waren”, zegt ze. “Zo hadden we in eigen land erg weinig familie, maar dan weer wel ooms en tantes in Israël. Papa deed ook erg geheimzinnig over zijn verleden. Gaandeweg kwam een en ander naar boven, maar het grote plaatje bleef oningevuld.”
Samuel stierf in 1992 op 83-jarige leeftijd, maar pas na het overlijden van haar mama in 2009 besloot Ingrid om de geschiedenis van haar papa in kaart te brengen. “En tegelijk ook die van mij, mijn broers en zussen en mama.” Talloze uren bracht ze door in onder andere het Algemeen Rijksarchief van Brussel, zich een baan ploegend door vergeelde documenten, op zoek naar verbanden en aanknopingspunten.
“Met een dubbel gevoel”, zegt ze. “Je weet dat je zal ontdekken welke verschrikkelijke zaken gebeurd zijn met mensen die je al dan niet goed hebt gekend, maar die bloedband zorgt ervoor dat je alles wil weten. Het heeft mijn ontzag voor papa alleen maar groter gemaakt. De man is na de oorlog met letterlijk niks op zak naar België teruggekeerd en heeft vanuit het niets een nieuw bestaan opgebouwd. Hij stichtte in Gent een kledingzaak en zorgde ervoor dat zijn vijf kinderen nooit iets tekortkwamen. Nu ben ik erg blij dat ik de puzzel heb gelegd.”
Tussen de plooien
“In eerste instantie deed ik het onderzoek voor mijn eigen familie”, zegt ze. “Maar toen ik mijn eerste tekst – een historische en feitelijke chronologische beschrijving van onze familiegeschiedenis – klaar had, voelde ik dat ik er meer mee moest doen. Ik heb ook Auschwitz bezocht, net als Boedapest, de stad waar mijn vader als jongeman zich verdiepte in Joodse studies.”
“Veel mensen waren ook onder de indruk van het verhaal van mijn papa en hoe ik, als tweede generatie, met die dubbele identiteit omging. Ik voelde me al jaren tussen de plooien vallen, op cultureel en religieus vlak overal een buitenbeentje.”
Het verhaal op papier zetten, liep eerst niet van een leien dakje, geeft Ingrid toe. “Ik ben mezelf tegenkomen. Ik heb érg diep gegraven en moest onderweg ook mijn emoties een plek geven. Maar een verwerkingsproces zou ik het niet noemen. Het heeft me wel geholpen om alle losse verhalen en feiten met elkaar te verbinden. Nu heb ik een perfect zicht op het leven van mijn vader. En begrijp ik hem beter.”
Lessen trekken
Het resultaat leest als een trein en zet je als het ware op de schouders van Samuel en de kleine en volwassen Ingrid. “Ik ben in 2019 beginnen schrijven en heb er héél veel vrije tijd in geïnvesteerd”, glimlacht ze. “Het resultaat is een evenwichtige en eigentijdse roman waarbij iedereen met respect behandeld wordt. Net daarom heb ik mijn broers en zussen andere namen gegeven.”
Die zijn, net als Ingrid, meer dan blij met wat nu op de salontafel ligt. “Ze zeggen me dat ze veel zaken bijgeleerd hebben. En ze zijn ook dankbaar, want zo is papa’s verhaal ook voor de latere generaties bewaard. Ik heb het met heel veel liefde geschreven.”
Ingrid hoopt dat Samuels dochter zal helpen om de Holocaust nooit te vergeten. “We moeten onze ogen openen: het verleden blijven herdenken, maar er ook onze lessen uit trekken. Vandaag is er opnieuw veel intolerantie en aan de grenzen van Europa woedt weer een zinloze oorlog. Nooit meer oorlog lijkt een hol begrip geworden te zijn. Als ik mensen aan het denken kan zetten, zal ik gelukkig zijn.”
Ingrid is er zeker van dat haar papa trots zou zijn op Samuels dochter. “Hij zou eerst eens stevig de wenkbrauwen gefronst hebben”, glimlacht ze. “Ergens is het jammer dat hij dit boek niet zelf kan lezen, maar tijdens het schrijven was papa dicht bij mij. Ik heb een eerlijk portret van hem gemaakt: een bijzonder goeie vader, een harde werker, maar ik heb hem veel te vroeg moeten afgeven. Ik was amper 26 toen hij overleed, het blijft jammer dat ik nooit met hem dieper ben kunnen ingaan op zijn levensverhaal. Met dit boek heb ik dat toch grotendeels kunnen rechtzetten.”
‘Samuels dochter’ is uitgegeven bij Borgerhoff & Lamberigts en kost 24,99 euro.
Het beste van KW
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
