Zussen vertolken hoofdrollen in opmerkelijk theaterstuk over euthanasie

Morgen vrijdag gaat ‘Sneeuw in september’ in première, een toneelstuk voor jongeren over twee hartsvriendinnen die kampen met ondraaglijke chronische gewrichtspijnen. De een kiest voor euthanasie, de ander is vastbesloten zichzelf te genezen. In het stuk, dat geschreven en geregisseerd werd door Kathelijn Vervarcke, spelen twee zussen de rol van de twee vriendinnen: Maxine (30) en Morgane (26) Van Tiggel. “We leggen het publiek geen oordeel op”, zeggen ze uitdrukkelijk. “We snappen beide kanten wel.”

Begin 2017 bracht de Oostendse Chantal Bonet haar levensverhaal uit in boekvorm. Ze schreef onder meer over de euthanasie van haar 20-jarige dochter Noémie, die helse pijnen leed door reuma. Chantal had haar dochter beloofd haar verhaal de wereld in te sturen en haar keuze uit te leggen aan kinderen en jongeren. Dat leidde eerder tot een prentenboek, maar Chantal klopte ook aan bij stadsgenote Kathelijn Vervarcke met de vraag een roman te schrijven voor jongeren en jongvolwassenen. Dat boek verscheen in mei en Kathelijn bewerkte het ook tot een toneelstuk.

Schooltoneel

In Sneeuw in september wordt de figuur van Noémie opgesplitst in twee fictieve personages, Maud en Jutta. Twee hartsvriendinnen van rond de 20 jaar, die allebei aan chronische gewrichtspijnen lijden en elkaar door de ziekte leerden kennen. Maud vraagt euthanasie aan, Jutta probeert al het mogelijke om haar pijnen te overwinnen. Maxine Van Tiggel speelt Maud, haar zus Morgane neemt de rol van Jutta op zich. Beide Oostendse zussen zijn leerkracht aan het Koninklijk Atheneum Pegasus.

“Wij zijn allebei oud-leerlingen van Kathelijn en actief bij het schooltoneel van Pegasus”, legt Maxine uit. “Intussen zijn we collega’s en spelen we samen bij de vzw De Dakbroeders, een gezelschap dat historische en educatieve toneelstukken brengt en voornamelijk uit leerkrachten bestaat. In dit stuk ligt de focus op de vriendschap tussen twee meisjes, die afzien.”

Marieke Vervoort

“Waarom twee zussen de twee vriendinnen spelen? Kathelijn vond dat beide personages bij ons pasten”, zegt Morgane. “Dat we allebei in dezelfde school lesgeven is praktisch, zowel voor de repetities als om het stuk binnenkort samen op te voeren voor diverse scholen en jeugdorganisaties. We waren ook van bij het begin bij de voorbereidingen betrokken.”

“Mijn personage zie je achteruit gaan doorheen het stuk”, vertelt Maxine. “In het begin is ze strijdvaardig, vervolgens wordt ze alsmaar meer gelaten. De momenten van helse pijn tonen we in een vlog, een videodagboek. Dat kan ik niet elke keer weer even krachtig brengen op scène. Online vonden we veel beelden die inspiratie gaven. Ook de documentaire over sportster Marieke Vervoort, die onlangs voor euthanasie koos, waren een inspiratiebron voor ons.”

“Mijn personage Jutta zoekt manieren om met de pijnen om te gaan. Zo probeert ze het met een zitbal en met allerhande theeblaadjes”, geeft Morgane voorbeelden. “Dat leidt soms tot hilarische momenten. Zo denkt Jutta de pijn te kunnen verminderen door af te kolven, maar dat lukt natuurlijk niet zonder baby. Het maakt dat er in het stuk ook ruimte is om te lachen.”

Euthanasie

Waarom speelt Maxine de rol van Maud – die euthanasie kiest – en kruipt Morgane in de huid van Jutta? “Voor ons is die rolverdeling logisch, al kunnen we dat moeilijk uitleggen”, zegt Maxine. “Ik had ook graag Jutta gespeeld, maar Kathelijn en Morgane verkozen deze rolverdeling. Ik weet niet of ik eerder dan mijn zus euthanasie zou vragen, mocht ik helse pijnen lijden. Ik heb begrip voor beide kanten. Ik weet niet van mezelf hoe lang ik zou volhouden.”

“Mijn personage is in het begin erg gekant tegen euthanasie, maar aanvaardt het beetje bij beetje”, vervolgt Morgane. “Ook Maud aanvaardt meer en meer de omgekeerde keuze van Jutta. Toch blijven ze allebei bij hun keuze. Het stuk toont geen voorkeur voor het ene of het andere. Wij laten de kijkers oordelen. Ze zullen zeker ook sympathie opbrengen voor Maud, die voor euthanasie kiest.”

Onze boodschap: oordeel niet, maar heb begrip voor iemand anders

“Wij vinden het heel leuk om te spelen”, zijn beide zussen het eens. “Dit verhaal moet verteld worden aan leerlingen, maar ook aan leerkrachten. Er is niet altijd veel begrip voor leerlingen die met pijn of ziekte kampen en daardoor bijvoorbeeld niet tijdig hun taken hebben afgewerkt.”

Terminale aandoening

“Sneeuw in september gaat niet enkel over euthanasie, maar vooral over het aanvaardingsproces van het verlies van een beste vriendin”, benadrukt schrijfster Kathelijn Vervarcke, lerares aan het Koninklijk Atheneum Centrum. Ze schrijft meestal voor de leeftijdsgroep aan wie ze lesgeeft. “In mijn andere boeken overwint de hoop, hier vond ik het nodig een zekere tweestemmigheid te brengen. Dat is onze boodschap aan jongeren: oordeel niet, maar heb begrip voor anderen. Jij voelt niet wat iemand anders voelt.”

Chantal Bonet, de mama van Noémie, bij wie het allemaal begon, blikt nog even terug. “Noémie maakte een keuze die geen keuze is. Ze was liever blijven leven zonder aandoening. Het sloeg natuurlijk in als een bom dat een meisje van 20 jaar, zonder terminale aandoening, euthanasie kreeg. Maar ze was daar toen al ruim drie jaar mee bezig. Ik heb me dikwijls afgevraagd waarom ik als mama ‘nee’ moest zeggen, maar kwam niet veel verder dan dat ik het erg vond voor mezelf, dat ik het verdriet niet wou voelen. Maar hoe egoïstisch ben ik dan? Ik moest niet leven zoals zij. Elke dag opnieuw zagen we haar helse pijnen lijden. Wie was ik dan om te zeggen: het leven is fantastisch en de moeite waard?”