In Flanders Fields Museum opent tentoonstelling over wederopbouw

In het In Flanders Fields Museum loopt vanaf 7 maart tot 15 november de tentoonstelling ‘Feniks: de wederopbouw na de Eerste Wereldoorlog’. De opening betekent meteen het startschot van het overkoepelende project Feniks 2020, een rijk gevuld programma van expo’s en evenementen waarmee Westtoer de wederopbouw van de Westhoek centraal stelt.

Na vijf drukke herdenkingsjaren in het kader van 100 jaar Groote Oorlog ligt de klemtoon in het In Flanders Fields Museum dit jaar volledig op het naoorlogse herstel. De Ieperse Lakenhallen vormen het toneel voor de tentoonstelling. Na de vernietiging in 1914 ontstond al tijdens de Eerste Wereldoorlog een hevige discussie over de heropbouw van het middeleeuwse bouwwerk. “Vooral vanuit Britse hoek ontstond het idee om de Lakenhallen als een ruïne te bewaren”, zegt curator Dominiek Dendooven. “Anderen waren van mening dat de bouw van een nieuw, modern monument hun plaats moest innemen. De Ieperlingen zelf hadden maar één wens: het verwoeste gebouw in al zijn glorie reconstrueren. Vandaag zijn de Lakenhallen hét symbool van de wederopbouw en zo ook het pronkstuk van de tentoonstelling.”

Terwijl het tot 1967 – ongeveer vijftig jaar na de Wapenstilstand – duurde vooraleer de Lakenhallen volledig heropgebouwd waren, ging de wederopbouw van huizen en het herstel van landerijen veel sneller. “De meeste dorpen en steden waren tegen het midden van jaren 1920 opnieuw uit hun as herrezen“, zegt Dries Claeys, die deeltijds voor het IFFM werkt als medewerker en deeltijds verbonden is met het Centrum Agrarische Geschiedenis in Leuven.

Dat de Westhoek in een korte tijd herleefde, was vooral te danken aan de veerkracht van de bevolking

“Dat is verrassend snel, zeker als je rekent dat in heel België 250 gemeenten verwoest waren en minstens 80.000 woningen volledig vernield. In de Westhoek was de hele streek tussen Nieuwpoort en Komen volledig van de kaart geveegd. Filmbeelden geschoten uit een zeppelin in 1919, te zien in de tentoonstelling, liegen niet. Toch was de wederopbouw geen rechtlijnig proces. Dat wordt in Feniks gesymboliseerd door een enorme zigzagwand. Ze duidt op de vooruitgang van de wederopbouw, maar ook op het feit dat wederopbouwen zeker geen rechtlijnig proces was.”

“Wederopbouwen is meer dan alleen een verhaal van gebouwen. Het is bovenal een verhaal van mensen”, pikt Dominiek Dendooven in. “Dat de Westhoek in een korte tijd herleefde, was namelijk vooral te danken aan de veerkracht van de bevolking. Dat komt tot uiting in de tentoonstelling zelf. Bijvoorbeeld aan de hand van het dagboek van Karel Balduck, die ondanks de verwoesting de juwelen die hij in 1914 had verborgen terugvond. Bouwplannen en blauwdrukken van architecten worden aangevuld met objecten die mensen gebruikten om hun eigen woning herop te bouwen of hun landbouwpercelen gebruiksklaar te maken.”

De foto’s van de Ieperse fotografen Maurice en Robert Antony lopen als een rode draad doorheen de tentoonstelling. “Zij staan vooral bekend als de fotografen van de verwoesting van Ieper, maar ze waren evenzeer fotografen van de wederopbouw”, legt conservator Piet Chielens van het IFFM uit. “Die beelden zijn niet alleen historisch zeer interessant, maar hebben ook een artistieke waarde. Van de honderden Antony-foto’s uit de wederopbouwperiode toont de tentoonstelling er slechts acht, zij het op zeer groot formaat. Maar ze kennen wel een belangrijk verlengstuk in het levende wederopbouwmuseum dat zich overal rond ons bevindt: over heel de Westhoek zijn de komende maanden 60 Antony-foto’s te zien op de plaats zelf waar ze ongeveer 100 jaar geleden gemaakt zijn. In Ieper worden dan nog eens 130 affiches verspreid onder winkeliers en bewoners met daarop een beeld van hun pand tijdens de wederopbouw. En tot slot verschijnt volgende week het boek ‘Antony d’Ypres. Fotografen van de Wederopbouw’ waarin nog een selectie van 250 foto’s te zien is. (TOGH)