Drie jaar nadat de Brugse jurist Pieter-Jan Staelens in het Zuid-Afrikaanse Hermanus in schimmige omstandigheden om het leven kwam, blijft zijn familie met veel vragen zitten. Belgische speurders proberen al die tijd om zelf in Zuid-Afrika op onderzoek uit te gaan, maar botsen telkens op een diplomatieke muur. “Ik vrees dat ik de waarheid nooit zal kennen”, zegt zijn vader Bart Staelens.
Waren het spionnen van de Rwandese geheime dienst? Was het een huurmoordenaar in opdracht van de werkgever die hij net verlaten had? Of was het toch gewoon een stom ongeval? Al drie jaar lang doen diverse hypotheses de ronde over het overlijden van de Brugse jurist Pieter-Jan Staelens in Zuid-Afrika. Op 29 juli 2018 werd het verkoolde lichaam van de jonge vader gevonden naast zijn uitgebrande Volkswagen Amarok op het Karwyderskraalpad vlakbij zijn woonplaats Fisherhaven. Daar woonde Pieter-Jan met zijn Gabonese vrouw Audrey, haar zoon uit een vorig huwelijk en hun twee gezamenlijke kinderen. Pieter-Jan maakte eerst in België carrière als mensenrechtenadvocaat om vervolgens in Zuid-Afrika aan de slag te gaan in de sector van de groene energie voor het bedrijf Upgrade Energy.
Spionnen
De dood van Pieter-Jan sloeg in het Brugse in als een bom. Het slachtoffer was de neef van huidig burgemeester Dirk De fauw (CD&V). Vader Bart Staelens – in wiens kantoor Pieter-Jan de knepen van het vak leerde – is oud-stafhouder van de Brugse balie der advocaten. De beste vrienden van Pieter-Jan als jonge knaap waren Pieter Maréchal, Jasper Pillen en Benjamin Dalle, ondertussen allemaal succesvolle politici.
De dood van Pieter-Jan deed sommigen ook de link leggen met het overlijden van een andere Brugse jurist, een maand eerder, ook al in Zuid-Afrika. Thomas Ngeze (27), pas afgestudeerd aan de UGent en aan de slag voor een internationaal advocatenkantoor in Johannesburg, werd op 15 juni levenloos aangetroffen in zijn hotelkamer. Alles wees op zelfmoord, tot de politie de camerabeelden opvroeg van het hotel. Daarop was te zien hoe Thomas vlak voor zijn dood twee onbekende mannen binnen liet in het hotel. Volgens de nabestaanden mogelijk spionnen van de Rwandese ambassade die de zelfmoord van Thomas Ngeze in scène zouden hebben gezet.
Genocide
Het motief voor de moord zou duidelijk zijn. Hassan Ngeze, de vader van Thomas, speelde als opruier een vuile rol speelde in de Rwandese genocide van 1994. Hij kreeg daarvoor 35 jaar cel. In 2018 had hij daarvan al twee derden uitgezeten en kwam hij in aanmerking voor vervroegde vrijlating. Dat net in die periode zijn eigen zoon vermoord werd in schimmige omstandigheden, leek verdacht. Bovendien zou de familie Ngeze, die na de genocide naar België vluchtte en in Brugge terechtkwam, na de dood van Thomas Ngeze aan Pieter-Jan Staelens gevraagd hebben om een en ander na te gaan. Dat vervolgens Pieter-Jan Staelens nog geen maand later het leven laat, daar zien velen de hand van de Rwandese geheime dienst in.
Niet weten wat er met je kind is gebeurd, dat blijft knagen
“Er zijn een tiental hypotheses. Ik heb ze allemaal overwogen, maar voor geen enkele ook maar enig bewijs gevonden”, zucht vader Bart Staelens. Meteen na de dood van zijn zoon trok hij naar Zuid-Afrika. “Ik heb er een raadsman gezocht om een paar dingen te laten onderzoeken, maar toen ik hoorde dat ons federaal parket een onderzoek opende, zag ik daar van af. Wat zou ik kunnen dat zij niet kunnen? Ik had er alle vertrouwen in.”
Maar na drie jaar moet vader Bart vaststellen dat hij nog altijd niet weet waaraan zijn zoon precies gestorven is. “Het onderzoek zit klem. Men raakt niet binnen in Zuid-Afrika. De speurders en de Belgische onderzoeksrechter willen heel graag gaan, maar botsen telkens op een muur. Heel frustrerend. Ook het federaal parket weet niet goed hoe men in Zuid-Afrika aan de juiste touwtjes moet trekken. En dus gebeurt er niets.”
Privédetective
Wat hij weet over het in Zuid-Afrika gevoerde onderzoek is karig. “Ik heb met de wetsdokters gesproken, maar die mochten me niet veel zeggen. De politie wou dan zijn laptop onderzoeken, maar die was ondertussen gestolen bij een inbraak in zijn huis. In België zou dat meteen gebeurd zijn. De auto is ook pas na vijf dagen onderzocht. Het onderzoek daar, zowel naar de dood van Pieter-Jan als naar de inbraak, is belabberd gevoerd. Inzage heb ik nooit gekregen. Ik vrees dat ik de waarheid nooit zal kennen. Had ik harder moeten aandringen, toen ik zelf in Zuid-Afrika was? Had ik een zak geld op tafel moeten gooien en een privédetective aanstellen?”, vraagt Bart Staelens zich af. Hij sluit niet uit dat hij alsnog naar Zuid-Afrika op onderzoek trekt wanneer de coronamaatregelen dat toelaten en de onrust in het land door de gevangenschap van oud-president Jacob Zuma weer afneemt.
De weduwe van Pieter-Jan woont ondertussen met de drie kinderen in België. “Ze stellen het goed. Maar 29 juli blijft een rare dag. Die datum blijft in mijn hoofd zitten. Soms luister ik naar Waiting For You, een nummer van Nick Cave, die ook een zoon verloren heeft. Dan kan ik het moeilijk krijgen. Niet weten wat er met je kind gebeurd is, dat blijft knagen.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
