15 juni 1918: Toen de oorlog ook de doden trof

© Davy Coghe
Olivier Neese
Olivier Neese Editieredacteur Brugsch Handelsblad Brugge - Torhout

“Op weinig plaatsen kan je nog zo veel schade van de Eerste Wereldoorlog zien als op de centrale begraafplaats van Brugge.” Dat zegt Jos Demarée, die alle beschadigde graven inventariseerde van de twee mislukte bombardementen op La Brugeoise.

La Brugeoise is tijdens de Eerste Wereldoorlog een van de belangrijkste strategische plaatsen voor de Duitse bezetter. In de fabriek kunnen kanonnen worden hersteld, granaten gefabriceerd en allerlei artillerie opgeslagen, én dat relatief dichtbij het front. Vanaf de herfst van 1916 bombarderen de geallieerden op regelmatige basis de fabriek, vanaf mei 1918 worden de aanvallen ferm opgedreven. Maar niet alle bombardementen raken hun doel. “In de nacht van 15 op 16 juni 1918 én op 16 juli 1918 landen de bommen niet op La Brugeoise maar wel op de nabijgelegen begraafplaats“, weet Jos Demarée. “Mogelijks komt het door de wind of door het te vroeg of te laat lossen van de bommen, maar het blijft zeer bizar dat de geallieerden zich in één maand tijd tweemaal vergisten. De eerste mislukte aanval, met drie ontploffingen, trof vooral de voorkant van de begraafplaats. Daar lagen veel Duitsers begraven, die in 1956 opgegraven en naar het Duits militair kerkhof van Vladslo overgebracht werden. Het tweede foute bombardement, met twee ontploffingen, beschadigde voornamelijk het midden van de begraafplaats, nabij de kapel van het bisdom.”

“Twee keer vielen de bommen niet op La Brugeoise, maar op de begraafplaats” – Jos Demarée

In het uitgebreide stadsarchief vond de uit Zarren afkomstige Bruggeling, die al een grote interesse had in de Eerste Wereldoorlog, heemkunde en kerkhoven, een uniek register die de beschadigingen van die aanvallen zeer gedetailleerd beschrijft. “Eind augustus 1918 gaf de stad Brugge de opdracht aan aannemer Joseph Boucher om de schade in kaart te brengen en de herstelkosten te ramen. In totaal beschreef hij 262 graven, waarbij er elf tijdens de beide bombardementen in de klappen deelden. Een huzarenstukje, want de aannemer meldt zelfs in zijn werkstuk: (…) enik mag u verzekeren dat, op zijn Brugsch, dit een werkje is geweest dat aan de ribben heeft gehangen.(lacht) De schade van de bombardementen zal veel hoger gelegen hebben, want enkel de statige familiegraven staan beschreven. De nabijgelegen zandgraven, waarvan het kruis weggeslagen of vernield werd, werden niet opgenomen in de lijst.”

Een unieke luchtfoto van net na het bombardement op 15 juni 1918, waarbij je (inzet) ook de rookpluimen op de Brugse begraafplaats kan zien. (Foto In Flanders Fields Museum)
Een unieke luchtfoto van net na het bombardement op 15 juni 1918, waarbij je (inzet) ook de rookpluimen op de Brugse begraafplaats kan zien. (Foto In Flanders Fields Museum)

Het huzarenstukje van de aannemer Boucher zette Jos Demarée, van opleiding licentiaat historische geografie maar al meer dan 30 jaar programmeur, de afgelopen twee jaar helemaal opnieuw neer. Zo goed als elk vrij moment spendeerde hij op de Brugse begraafplaats om op basis van het register én oude foto’s de schade in kaart te brengen. “In het kenniscentrum van het In Flanders Fields Museum vond ik onder meer een unieke luchtfoto van meteen na de ontploffingen. Op de foto, waarbij zelfs een ander lager vliegende Brits vliegtuig te zien is, kan je de rookpluimen op de begraafplaats waarnemen.”

15 juni 1918: Toen de oorlog ook de doden trof
© Davy Coghe

Elke nog zichtbare beschadiging beschreef hij en legde hij vast op foto. “Hoeveel uren erin kropen, weet ik niet. Vraag dat maar eens aan mijn vrouw. (lacht) Ik vind het belangrijk dat deze info niet verloren gaat.”

De Bruggeling stelde vast dat je nog op tientallen plekken op de begraafplaats de schade van die ontploffingen kan zien. “In sommige graven kan je duidelijk de inslagen of de impact van rondvliegende brokstukken zien. Sommige dekplaten zijn volledig gebarsten. Een nis van een heiligbeeld is aan diggelen geslagen, maar het beeld bleef intact. Op weinig plaatsen kan je nog zo veel schade van de Eerste Wereldoorlog zien als op de centrale begraafplaats van Brugge. In totaal verwoeste steden zoals Ieper, Diksmuide en Nieuwpoort vind je bijna geen oorlogsschade meer terug, in andere getroffen gemeenten werd het hersteld of kwam er nieuwbouw. Dit geeft de Brugse begraafplaats charme. Het is een fantastische plek om op rond te lopen, een plaats vol geschiedenis.”

Wie meer informatie wenst, kan contact opnemen met Jos Demarée via jos.demaree@telenet.be

15 juni 1918: Toen de oorlog ook de doden trof
© Davy Coghe

15 juni 1918: Toen de oorlog ook de doden trof
© Davy Coghe

15 juni 1918: Toen de oorlog ook de doden trof
© Davy Coghe

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier